6 درس‌آموخته از مدیریت ایمنی برای مدیریت دانش

مدیریت ایمنی تشبیه خوبی برای مدیریت دانش است. هر دو، یک سیستم مدیریتی متمرکز بر رفتارها و فعالیت‌های نامشهود هستند. تفاوت اصلی مدیریت ایمنی و مدیریت دانش این است که مدیریت ایمنی، به‌ویژه در صنایعی مانند مهندسی و ساخت‌وساز موفقیت‌آمیز بوده و به عنوان راهکاری شناخته‌شده در نظر گرفته می‌شود. مدیریت دانش نیز توسط بسیاری از سازمان‌ها مورد توجه قرار گرفته و پیوسته در حال توسعه است. 

در ادامه 6 نکته مهم در حوزه مدیریت ایمنی جهت یادگیری مدیریت دانش مورد بررسی قرار گرفته است.

موفقیت مدیریت ایمنی متکی بر تغییر نگرش نسبت به ایمنی کارکنان و پیمانکاران است. به منظور کمک به بهبود ایمنی کل سازمان این نگرش باید از جملاتی همچون «خطرات همیشه وجود دارد و ما همیشه نمی‌توانیم ایمن باشیم، ایمنی در کار به میزان خطرپذیری فرد بستگی دارد» به «تمام خطرات را می‌توان به حداقل رساند، ما باید ایمن باشیم، ایمنی در کار به عملکرد فرد بستگی دارد»، تغییر کند. این واقعیت که فرهنگ‌های مبتنی بر ایمنی اکنون در بسیاری از صنایع رواج دارد، نشان می‌دهد که تغییر فرهنگ در موارد مشابه نیز امکان‌پذیر است.
تغییر فرهنگ مدیریت دانش نیز مانند تغییر در نگرش افراد سازمان است. در واقع افراد باید به این باور برسند که دانش هرگز شخصی نبوده و می‌تواند بر تمامی ابعاد سازمان به شکل جمعی تاثیر بگذارد. اگر تغییر فرهنگ ایمنی در سازمان‌ها موفقیت آمیز باشد، قطعا تغییر فرهنگ مدیریت دانش نیز امکان‌پذیر خواهد بود. در این راستا می‌توان از طرح تغییر فرهنگ ایمنی جهت پیاده‌سازی در مدیریت دانش بهره برد.

فرهنگ ایمنی همراه با رهبری ایمنی است. رهبران «حافظ و نگهبان هنجارهای مرتبط با نگرش» هستند. از جمله وظایف رهبری هدایت فرآیند تغییر فرهنگ، پشتیبانی و تشویق افراد است. بدون حمایت رهبری، فرهنگ ایمنی موقتی خواهد بود. این امر در مورد فرهنگ دانش‌محور نیز صدق می‌کند و بدون حمایت رهبری، تغییر فرهنگ دانش موقتی است.

ویکی پدیا سیستم مدیریت ایمنی را چنین توصیف می‌کند:
فرآیند مدیریت ایمنی یک فرآیند منظم، صریح و جامع برای مدیریت خطرات ناشی از عدم ایمنی است. همانند تمام سیستم‌های مدیریتی، کاربرد سیستم مدیریت ایمنی نیز تعیین‌کننده اهداف، برنامه‌ها و ارزیابی عملکرد افراد است. سیستم مدیریت ایمنی باید در ساختار سازمان رخنه کرده و بخشی از فرهنگ کارکنان سازمان در حین انجام وظایف کاری باشد.

چنین سیستم‌هایی در صنایع مختلف وجود داشته و حاوی عناصری مانند موارد زیر هستند:

در ویکی‌پدیا، تا آنجا که از نظر موضوعی به مدیریت دانش مربوط می‌شود، با حذف کلمه «خطر» می‌توان کلمه «ایمنی» را با «دانش» جایگزین کرد. مدیریت دانش، مانند مدیریت ایمنی، به نظام یا چارچوب نیاز دارد. چارچوب مدیریت دانش حتی شامل عناصر مشابهی همچون سیاست مدیریت دانش، فرآیندهای مدیریت دانش، نقش‌های مدیریت دانش، اقدامات مدیریت حسابرسی و ممیزی می‎باشد. در مدیریت دانش باید "فناوری مدیریت دانش" را نیز اضافه کرد؛ زیرا فناوری نقش بیشتری در مدیریت دانش نسبت به مدیریت ایمنی دارد.

فرهنگ ایمنی باید پایدار باشد. با بهبود وضعیت ایمنی، واحد بهداشت و ایمنی منحل نشده و مدیران همچنان خواستار ارائه آمار حوادث هستند. ایمنی یک فعالیت مشخص و مطلق نیست و به هوشیاری مداوم نیاز دارد. در صورت عدم پایش مستمر ایمنی در سازمان، فرهنگ آن به همان شکل قبلی باز می‌گردد. 
در مدیریت دانش نیز حتی اگر چارچوب آن کاملاً مشخص شده باشد، به یک عملکرد پایدار نیاز دارد. با شکل‌گیری فرهنگ مدیریت دانش در سازمان فعالیت‌های تیم مدیریت دانش به پایان نخواهد رسید مگر آنکه وظایف خود را به گروه دیگری واگذار کنند. 

یکی از دلایل استقبال خوب افراد از فرهنگ ایمنی این است که برای بسیاری از سازمان‌ها، ایمنی امری حائز اهمیت است. اگر افراد رفتاری ایمن نداشته باشند، شغل آن‌ها در معرض خطر خواهد بود. سیاست‌گذاری در بخش ایمنی دارای دستورالعملی رسمی بوده و رعایت آن برای تمام کارکنان اجباری است.
شاید نیاز باشد تا در خصوص مدیریت دانش نیز چنین سیاستی اتخاذ شود. به‌عنوان مثال اولین کلمات در متن سیاست مدیریت دانش ناسا عبارت است از: «انطباق با این فرهنگ اجباری است». به گفته باب باکمن، «افرادی که به اشتراک‌گذاری دانش در سازمان می‌پردازند، باید تنها افرادی باشند که برای ارتقا در نظر گرفته می‌شوند.» اگر معتقدیم که مدیریت دانش ارزش زیادی به سازمان ما می‌افزاید، بنابراین باید جزیی از فعالیت‌های غیرقابل مذاکره باشد.

تفاوت اصلی بین مدیریت ایمنی و مدیریت دانش این است که تاثیرات ناشی از ایمنی مشهود و قابل اندازه‌گیری است.  مشاهده اثرات مدیریت ایمنی در سازمان اجرای آن را آسان‌تر می‌کند. با این حال می‌توان از روش‌های اندازه‌گیری نتایج حاصل از مدیریت ایمنی مانند کاهش «زمان از دست رفته» (زمانی که فرد، ساعت کاری خود را به دلیل آسیب‌دیدگی از دست می‌دهد)، در حوزه مدیریت دانش نیز استفاده کرد. در راستای این اقدام شروع به جستجوی حوادث ناشی از «دانش از دست رفته»، کنید. جایی‌ که افراد به دلیل عدم ثبت دانش دچار خطاهای تکراری شده و یا از اقدامات بهبودی و اثبات شده پیشین اطلاع ندارند. حتی می‌توان در محل پروژه‌ها، جایی که فردی دانش مهمی را کسب کرده، به‌طور اتفاقی یا تصادفی به جستجوی دانش بپردازید. 
اگر بتوان این موارد را در سازمان اجرایی کرد، مدیریت دانش موفقیت‌آمیز بوده و برای سازمان ارزش ‌افزوده به دنبال دارد.