مدیریت دانش در استاندارد ISO 9001-2015

مبنای بالقوه استقرار مدیریت کیفیت بر اساس استاندارد بین‌المللی برای یک سازمان شامل موارد زیر می‌باشد:
•    توانایی ارائه مستمر محصولات و خدمات مطابق با نیازهای مشتری و مقررات؛
•    تسهیل فرصت‌ها به منظور افزایش رضایت مشتری؛
•    رسیدگی به ریسک‌ها و فرصت‌های مرتبط با اهداف سازمان؛
•    توانایی مطابقت با الزامات مشخص شده سیستم مدیریت کیفیت.
نظام‌نامه كيفيت براي هر سازماني منحصر به فرد است. اين استاندارد امكان انعطاف‌پذيري در تعيين ساختار، فرمت، محتوا يا روش ارائه براي مدون كردن سيستم مديريت كيفيت براي تمامي سازما‌ن‌ها را فراهم مي‌كند. ترجیح يك سازمان كوچك ممكن است بر درج سيستم مديريت كيفيت خود و كليه روش‌هاي اجرايي مدون الزام‌شده در استاندارد ايزو 9001 در يك نظام‌نامه باشد. در مقابل سازمان‌هاي بزرگ و چند مليتي ممكن است به چند نظام‌نامه در سطح جهاني، ملي يا منطقه‎اي و با سلسله‌مراتب پيچيده‌تري براي مستندات، نياز داشته باشند.
نظام‌نامه كيفيت بايستي دامنه شمول سيستم مديريت كيفيت را مشخص كند و جزئيات، توجيهات براي هر نوع استثنا کردن الزامات استاندارد و همچنين روش‌هاي اجرايي مدون و توصيفي از فرآيندهاي سيستم مديريت كيفيت را در برداشته باشد. اطلاعات در مورد سازمان از قبيل نام، مكان و روش‌هاي تبادل اطلاعات بايستي در نظام‌نامه كيفيت گنجانده شود. 

استاندارد ۹۰۰۱ISO موارد زیر را الزام نمی‌کند؛ بلکه سیستم مدیریت کیفیت مشخص شده در آن، مکمل الزامات مربوط به محصولات و خدمات است.
•    یکنواختی در ساختار سیستم‌های مختلف مدیریت کیفیت؛
•    تراز اسناد با ساختار تمامی بندهای این استاندارد؛
•    استفاده از اصطلاحات خاص این استاندارد بین‌المللی در داخل سازمان.

استاندارد ایزو ۹۰۰۱ با استفاده از فرآیند چرخه PDCA شامل طرح‌ریزی، اجرا، بررسی و اقدام و همچنین تفکر مبتنی بر ریسک، امکان برنامه‌ریزی فرآیندها و تعاملات سازمان را فراهم می‌کند. تفکر مبتنی بر ریسک، سازمان را قادر به تعیین عوامل منحرف‌کننده از نتایج برنامه‌ریزی شده در خصوص فرآیندها و سیستم مدیریت کیفیت می‌کند. در نتیجه با استفاده از کنترل‌های پیشگیرانه اثرات منفی به حداقل رسیده و امکان بهره‌برداری حداکثری از فرصت‌ها میسر می‌شود.
برآورده کردن مداوم الزامات و رفع نیازها و انتظارات آینده، سازمان‌ها را در محیطی پویا و پیچیده به چالش می‌کشد. به منظور دستیابی به این هدف، علاوه بر اصلاح و بهبود مستمر، به کارگیری اشکال مختلفی از بهبود همانند تغییر اساسی، نوآوری و سازماندهی مجدد برای سازمان ضروری است.

اهمیت افعال در ایزو 9001

افعال به کارگرفته شده در این استاندارد بسیار حائز اهمیت است که در ادامه به آن‌ها اشاره می‌شود:
- "باید" یک الزام را نشان می‌دهد.
- "بایست" نشان‌دهنده یک توصیه است.
- "ممکن است" نشان‌دهنده مجوز است.
- "می‌تواند" یک احتمال یا یک قابلیت را نشان می‌دهد.
استاندارد ایزو ۹۰۰۱ دارای بخش‌های مختلفی با عناوین زیر می‌باشد:
•    دامنه کاربرد
•    مراجع الزامی
•    اصطلاحات و تعاریف
•    محیط کسب‌وکار سازمان
•    رهبری
•    طرح‌ریزی برای سیستم مدیریت کیفیت
•    پشتیبانی
•    اجرا
•    ارزیابی عملکرد
•    بهبود مستمر
در ادامه به برترین کشورها در زمینه اخذ گواهینامه ایزو 9001 اشاره می‌شود:
10 کشور برتر در زمینه اخذ گواهینامه ایزو 9001
 

رتبه	کشور	تعداد گواهینامه‌های اخذ شده
1	چین	342800
2	ایتالیا	168960
3	آلمان	55363
4	ژاپن	45785
5	هند	41016
6	بریتانیا	40200
7	اسپانیا	36005
8	آمریکا	33008
9	فرانسه	29122
10	استرالیا	19731

نکات ۹۰۰۱ ISO در مورد مدیریت دانش 

اشاره به مفهوم "مدیریت دانش" در بند ۷.۱.۶ استاندارد ۹۰۰۱ISO ، نشان‌دهنده یک تغییر بزرگ در دنیای مدیریت دانش است. چرا که برای نخستین بار یکی از استانداردهای مطرح کسب‌وکار در سطح جهان، اشاره‌ صریحی به "دانش" به عنوان یک منبع سازمانی می‌کند و انتظارات مشخصی برای مدیریت این منبع متصور است. مضمون بند مورد نظر در این استاندارد به شرح زیر است:
•    دانش ضروری می‌بایست برای فرآیندها، فعالیت‌ها و کلیه امور سازمان فراهم باشد.
•    دانش می‌بایست به درستی نگهداری شده و در شرایط مقتضی امکان دسترسی به آن وجود داشته باشد.
در زمان‌ نیاز به تغییر و بهبود‌ در سازمان، بایستی امکان دسترسی به دانش موجود وجود داشته باشد و همچنین امکان تعیین دانش مورد نیاز که در اختیار سازمان وجود ندارد، فراهم شود. همچنین با توجه به اینکه یکی از راهکارهای افزایش قابلیت‌های سازمانی استفاده از دانش سازمانی است؛ بند ۷.۲ این استاندارد به بحث قابلیت‌های سازمانی پرداخته و به طور ضمنی به بحث مدیریت دانش اشاره دارد. در بند ۷.۵ هم به بحث مدیریت اسناد که یکی از ابزارهای مدیریت دانش هست اشاره صریحی شده است.
دانش سازمانی مجموعه اطلاعاتی است که برای دستیابی به اهداف سازمان مورد استفاده قرار گرفته و به اشتراک گذاشته می‌شود. این نوع دانش به طور کلی با تجربه به دست آمده و حاصل دو منبع است.
•    منابع داخلی (مالکیت معنوی، دانش به دست آمده از تجربه، درس‌های حاصل از شکست و پروژه‌های موفق، به دست آوردن و به اشتراک گذاشتن دانش و تجربه غیر مستند، نتایج بهبود فرآیندها، محصولات و خدمات)؛ 
•    منابع خارجی (استانداردها، دانشگاه، کنفرانس‌ها، جمع‌آوری دانش از مشتریان یا ارائه‌دهندگان خارجی).
در بند ۷.۱.۶ استاندارد بین‌المللی نیاز به تعیین و مدیریت دانش حفظ شده توسط سازمان، اطمینان از عملکرد فرآیندهای آن و انطباق محصولات و خدمات مورد بررسی قرار گرفته است. الزامات مربوط به دانش سازمانی به منظور موارد زیر معرفی شده‌اند:
•    حفاظت از سازمان در برابر از دست دادن دانش
•    تشویق سازمان به کسب دانش 
با توجه به استاندارد ایزو 9001، مدیریت دانش به کارگیری دانشی است که "نباید از سازمان خارج شود". برای این منظور اگر امکان ذخیره‌ آن در سیستم مدیریت اسناد وجود ندارد باید بین بیش از یک نفر به اشتراک گذاشته شود. 
به طور کلی استاندارد ایزو 9001 شامل الزاماتی درباره کنترل فرآیندهای کسب‌وکار، کیفیت محصولات و خدمات سازمان است. هدف این استاندارد یکپارچگی میان شرکت‌ها در سراسر جهان با مجموعه‌ای از قوانین و الزامات پذیرفته در سطح جهان است.

منبع:
www.nickmilton.com: What the new ISO 9001really says about KM
www.nickmilton.com: How are you planning to use the new ISO KM Standard? Survey, and results
www.iso.org