تاثیرات پیادهسازی مدیریت دانش در بخش HSE شرکتها و سازمانها
زهرا شکیبافرد
کارشناس مدیریت دانش
تاریخ انتشار:
1403/4/24
آشنایی با بخش HSE (بخش سلامت، ایمنی و محیط زیست)
بخش HSE مخفف Health, Safety, and Environment (سلامت، ایمنی، و محیط زیست) است و به مجموعهای از فعالیتها، مقررات و استانداردها اطلاق میشود که هدف آنها حفظ و ارتقای سلامت کارکنان، تضمین ایمنی و پیشگیری از وقوع حوادث، و کاهش تأثیرات زیستمحیطی فعالیتهای شرکتها و سازمانها است. این بخش نقش بسیار مهمی در ایجاد محیط کاری سالم، ایمن و پایدار دارد و از این رو، توجه ویژهای به آن در صنایع مختلف میشود. این بخش دارای نقشها و مسئولیتهای مهم و کلیدی میباشد که از جمله اصلیترین وظایف این بخش در هر سازمان یا شرکت میتوان به موارد زیر اشاره کرد :
سلامت (Health)
بخش سلامت در HSE به حفظ و بهبود سلامت جسمی و روانی کارکنان میپردازد. این شامل اقدامات پیشگیرانه، معاینات دورهای، آموزشهای بهداشتی، و ایجاد محیط کاری سالم است. به عنوان مثال، برنامههای سلامت کارکنان شامل انجام معاینات پزشکی دورهای برای شناسایی زودهنگام مشکلات سلامتی و بیماریهای شغلی، آموزش کارکنان در زمینههای مرتبط با سلامت شامل تغذیه سالم، فعالیت بدنی، مدیریت استرس، و جلوگیری از بیماریهای مزمن، و همچنین برنامههای پیشگیرانه برای جلوگیری از شیوع بیماریها و عفونتها در محیط کاری از جمله واکسیناسیون، ترویج بهداشت دستها، و مدیریت بیماریهای مزمن است.
ایمنی (Safety)
بخش ایمنی در HSE بر تضمین ایمنی کارکنان از طریق شناسایی، ارزیابی و کنترل خطرات کاری تمرکز دارد. این بخش شامل شناسایی خطرات موجود در محیط کاری و ارزیابی ریسکهای مرتبط با آنها، توسعه و اجرای برنامهها و اقدامات ایمنی برای کنترل و کاهش خطرات، آموزش کارکنان در زمینههای مختلف ایمنی، از جمله استفاده صحیح از تجهیزات حفاظتی، روشهای ایمنی در انجام وظایف، و پاسخ به وضعیتهای اضطراری، و پایش و ارزیابی مداوم شرایط ایمنی در محیط کار و اجرای اقدامات اصلاحی در صورت نیاز است.
محیط زیست (Environment)
بخش محیط زیست در HSE به کاهش تأثیرات منفی فعالیتهای شرکت بر محیط زیست از طریق مدیریت پسماندها، کاهش انتشار آلایندهها، استفاده بهینه از منابع طبیعی و تطبیق با مقررات زیستمحیطی میپردازد. این بخش شامل توسعه و اجرای برنامههای مدیریت پسماندها برای کاهش، بازیافت و دفع صحیح پسماندهای تولید شده در فعالیتهای شرکت، اتخاذ اقدامات لازم برای کاهش انتشار آلایندهها به هوا، آب و خاک از جمله بهبود فرآیندهای تولید، استفاده از تکنولوژیهای پاک، و اجرای برنامههای پایش و کنترل آلایندهها، توسعه و اجرای برنامههایی برای استفاده بهینه از منابع طبیعی، از جمله آب، انرژی و مواد اولیه، و ترویج روشهای بهرهوری منابع، و اطمینان از تطبیق فعالیتهای شرکت با مقررات و استانداردهای زیستمحیطی ملی و بینالمللی است.
اثرات پیادهسازی نظام جامع مدیریت دانش در بخش HSE شرکتها و سازمانها
مدیریت دانش (Knowledge Management) فرآیندی است که شامل شناسایی، ایجاد، ذخیرهسازی، به اشتراکگذاری و استفاده مؤثر از دانش و اطلاعات در یک سازمان میشود. هدف از مدیریت دانش، بهبود عملکرد سازمان از طریق ارتقای بهرهوری، افزایش کیفیت، تسریع در حل مشکلات، و نوآوری است. در زمینه HSE، پیادهسازی یک نظام جامع مدیریت دانش میتواند تأثیرات مثبت زیادی داشته باشد که شامل بهبود ایمنی و سلامت کارکنان، کاهش هزینهها و افزایش بهرهوری، و تطبیق بهتر با مقررات و استانداردها میشود. پیادهسازی نظام جامع مدیریت دانش در بخش HSE هر سازمان یا شرکت میتواند تاثیرات مناسب و چشمگیری بر روی استراتژیها، اهداف سازمانی و کلیه بخشهای اصلی و مرتبط سازمان که مرتبط با این بخش میباشد، داشته باشد. از جمله مهمترین این مزایا عبارتند از :
1. بهبود ایمنی و سلامت کارکنان
• شناسایی و به اشتراکگذاری بهترین روشها
یکی از مزایای اصلی پیادهسازی نظام مدیریت دانش در بخش HSE، شناسایی و به اشتراکگذاری بهترین روشها و تجربیات موفق در زمینه ایمنی و سلامت است. این امر میتواند به کاهش حوادث کاری و بهبود شرایط سلامت کارکنان منجر شود. برای مثال، شرکتها میتوانند تجربیات موفق خود را در زمینههای مختلف ایمنی به اشتراک بگذارند. این شامل ارائه روشهای استاندارد و ایمن برای انجام وظایف مختلف به منظور کاهش خطرات و حوادث، آموزش کارکنان در مورد استفاده صحیح و مؤثر از تجهیزات حفاظتی شخصی (PPE) و دیگر تجهیزات ایمنی، و توسعه و به اشتراکگذاری برنامههای پاسخ به وضعیتهای اضطراری از جمله روشهای اطفاء حریق، تخلیه اضطراری، و مدیریت بحران است.
• آموزش مستمر
نظام مدیریت دانش میتواند بستر مناسبی برای آموزشهای مستمر و بهروز در زمینه HSE فراهم کند. این امر میتواند به بهبود دانش و آگاهی کارکنان در زمینههای ایمنی، سلامت و محیط زیست منجر شود و در نتیجه، احتمال وقوع حوادث و آسیبها کاهش یابد. برخی از روشهای آموزش مستمر شامل ارائه دورههای آموزشی آنلاین و وبینارها در زمینههای مختلف HSE، برگزاری کارگاهها و دورههای آموزشی حضوری برای کارکنان در زمینههای مرتبط با HSE، و اجرای آموزشهای عملی و میدانی برای کارکنان در محل کار شامل تمرینهای ایمنی، مانورهای اضطراری، و استفاده از تجهیزات حفاظتی است.
2. کاهش هزینهها و افزایش بهرهوری
• کاهش حوادث و هزینههای مرتبط
با افزایش ایمنی و کاهش حوادث کاری، هزینههای مرتبط با حوادث نیز کاهش مییابد. این هزینهها شامل هزینههای درمانی، غرامتهای بیمهای، هزینههای توقف تولید، و خسارات مالی ناشی از حوادث میشود. پیادهسازی نظام مدیریت دانش میتواند به شناسایی و کنترل بهتر خطرات و در نتیجه کاهش وقوع حوادث منجر شود. برای مثال، تحلیل و بررسی حوادث گذشته برای شناسایی علل اصلی و ارائه راهکارهای پیشگیرانه، اجرای برنامههای پایش و ارزیابی مستمر شرایط ایمنی و سلامت در محیط کار و اتخاذ اقدامات اصلاحی در صورت نیاز، و توسعه و اجرای برنامههای پیشگیرانه برای کاهش وقوع حوادث و آسیبها است.
• بهینهسازی فرآیندها
نظام مدیریت دانش میتواند به شناسایی و حذف نقاط ضعف در فرآیندهای HSE کمک کند. این امر میتواند به بهبود کلی فرآیندها و افزایش بهرهوری منجر شود. برای مثال، ارزیابی مستمر عملکرد فرآیندهای HSE و شناسایی نقاط ضعف و فرصتهای بهبود، توسعه و پیادهسازی روشهای بهینه برای انجام وظایف و فرآیندهای مختلف در زمینه HSE، و بهرهگیری از تکنولوژیهای نوین برای بهبود فرآیندها و کاهش هزینهها از جمله استفاده از نرمافزارهای مدیریت HSE، تکنولوژیهای پایش و کنترل، و ابزارهای هوشمند است.
3. تطبیق با مقررات و استانداردها
• مستندسازی و گزارشدهی بهتر
نظام مدیریت دانش میتواند بهبود مستندسازی و گزارشدهی اطلاعات HSE را فراهم کند. این امر میتواند به تطبیق بهتر با مقررات و استانداردهای مربوطه منجر شود. برای مثال، مستندسازی دقیق فرآیندها، اقدامات، و برنامههای HSE به منظور اطمینان از تطبیق با مقررات و استانداردها، تهیه و ارائه گزارشهای منظم و جامع در زمینه عملکرد HSE به مراجع ذیصلاح و ذینفعان، و مدیریت و نگهداری سوابق مرتبط با HSE از جمله سوابق حوادث، معاینات پزشکی، آموزشها، و ارزیابیها است.
• پایش و ارزیابی مستمر
نظام مدیریت دانش میتواند ابزارهای لازم برای پایش و ارزیابی مستمر عملکرد HSE را فراهم کند. این امر میتواند به شناسایی سریع مشکلات و اتخاذ اقدامات اصلاحی مناسب منجر شود. برای مثال، پایش مستمر عملکرد HSE و ارزیابی نتایج به منظور شناسایی نقاط ضعف و فرصتهای بهبود، اجرای برنامههای ارزیابی داخلی و خارجی به منظور اطمینان از تطبیق با مقررات و استانداردهای HSE، و توسعه و اجرای اقدامات اصلاحی بر اساس نتایج پایش و ارزیابیها به منظور بهبود مستمر عملکرد HSE است.
نتیجهگیری
پیادهسازی یک نظام جامع مدیریت دانش در بخش HSE میتواند تأثیرات مثبت بسیاری داشته باشد. این تأثیرات شامل بهبود ایمنی و سلامت کارکنان، کاهش هزینهها و افزایش بهرهوری، و تطبیق بهتر با مقررات و استانداردها میشود. همچنین، پیادهسازی این سیستم میتواند به تعیین استراتژیهای بلندمدت، تصمیمگیری بهتر، تقویت فرهنگ سازمانی، بهبود همکاری و هماهنگی بین بخشهای مختلف، بهبود مدیریت ریسک، و ارتقاء عملکرد کارکنان منجر شود. در کل، پیادهسازی سیستم مدیریت دانش میتواند به بهبود کلی عملکرد بخش HSE و کل شرکت کمک کند و در نهایت، محیط کاری سالم، ایمن و پایدار ایجاد کند.
نظام جامع مدیریت دانش با همکاری سازنده و تعهد کاری مجموعه مشاوران توسعه آینده توسط شرکت مهندسی صنایع یاس ارغوانی در مدیریت امور فناوری اطلاعات بانک ملت، با موفقیت پیادهسازی شد.
با عنایت به این موضوع که استفاده افراد از فرآیندها و ابزارهای مدیریت دانش و مشارکت در این مهم کاملاً امری فرهنگی است؛ کماکان جهت مشارکت حداکثری همکاران و اثربخشسازی دانشها و تجارب اشتراکگذاریشده در ابتدای مسیر هستیم. همچنین امیدواریم با همکاری و رهنمودهای ارزنده تیم مشاوران توسعه آینده به موفقیت کامل در این مسیر نائل آییم
مهندس اقتداریان- شرکت پتروشيمی رازی
مشاوران توسعه آینده بهعنوان اولین شرکت ایرانی که از سال ۱۳۸3 در حوزه مدیریت دانش فعالیت داشته، توانسته است با بکارگیری روشهای نوین و بهروزآوری شیوههای کاری در صنایع بزرگ کشور ایفای نقش نماید. این نقش آفرینی با کشف، استخراج و غنیسازی دانش سازمانی و بهبود روشهای انجام کار، به شکل چشمگیری در طیف وسیعی از مشتریان منجر به کاهش دوبارهکاریها، افزایش مزیت رقابتی و تابآوری آنها در فضای کسبوکار شده است.
مهندس صدری- شرکت ملی گاز ایران
جمعآوری قریب به 1500 بسته دانشی ارزشمند از 50 مدیر ارشد و خبره شرکت ملی گاز ایران ،کاری دشوار اما کم نظیر بود که تیم اجرایی و کارشناسان به خوبی از عهده آن بر آمدند.
مهندس شریف زاده- شهرداری منطقه 10
در سال ۱۳۹۱ به همت اداره آموزش شهرداری منطقه ۱۰ تهران، سیستم مدیریت دانش شهرداری منظقه ۱۰ راهاندازی شد. با همکاری شرکت مشاوران توسعه آینده مراحل شناخت، SWOT، شناسایی فیلدهای دانشی شهرداری، مصاحبه با خبرگان و... انجام پذیرفت و در نهایت با نصب نرمافزار مدیریت دانش، سامانه شهرداری منطقه ۱۰ راهاندازی شد. شهرداری منطقه ۱۰ تهران اولین شهرداری در سراسر کشور است که دارای این سامانه بوده و بهطور فعالانه نسبت به استخراج و اشتراک دانش کارکنانش اقدام مینماید. توسعه مشارکت عمومی کارکنان در فرآیندهای سازمانی، توسعه یادگیری در سطح کارکنان، پرهیز از دوبارهکاری، کاهش هزینهها و... بخشی از ثمرات راهاندازی این سیستم میباشد.
دکتر جعفرپور- مدیر دانش اسبق وزارت راه و ترابری
آینده شرکت مشاوران توسعه آینده در حوزه مدیریت دانش بسیار درخشان است. این شرکت آغازگر خوبی برای مدیریت دانش در ایران بوده است.
دکتر فلاح کهن- مسئول مدیریت دانش سازمان راهداری و حمل و نقل جادهای
کادر مجرب و دانش آموخته شرکت مشاوران توسعه آینده با پیادهسازی سیستم مدیریت دانش و استقرار نرمافزار مرتبط به همراه ارائه بیش از ۱۶۰۰ نفر ساعت آموزش و ثبت ۱۸۰ بسته دانشی گامی بلند در جهت دستیابی به اهداف دانشی و ارتقاء بینش کارکنان سازمان برداشته است.
مهندس تهرانخواه- هلدینگ کشاورزی پارس
شرکت گسترش کشاورزی و دامپروری فردوس پارس با همکاری شرکت مشاوران توسعه آینده، توانست ضمن جمعآوری تجربیات مربوط به "طراحی و ساخت گلخانهها" بستر نرمافزاری مناسبی را برای درج تجربیات جدید طراحی گلخانهها ایجاد و مورد بهرهبرداری قرار دهد.
دکتر لطیفی- شرکت مادر تخصصی مدیریت ساخت و تهیه کالای آب و برق (ساتکاب)
به دنبال گسترش فعالیتهای شرکت ساتکاب، ایجاد بانک دانشی و آشنایی افراد با تکنیکهای مدیریت دانش امری الزامی محسوب میشد که شرکت مشاوران توسعه آینده با ارائه خدمات تخصصی در این حوزه توانست ما را در این امر یاری کند.
داستان موفقیت مشتریان
هلدینگ میدکو از اوایل دهه نود توسعه مدیریت دانش را با همکاری مشاوران توسعه آینده آغاز نمود. اجرای مدیریت دانش در میدکو با یک پروژه پایلوت در سطح ستاد آغاز شد و به سرعت در شرکت های زیرمجموعه توسعه پیدا...
شرکت پالایش نفت تهران به عنوان یکی از بزرگترین و قدیمیترین پالایشگاههای کشور از سال ۱۳۸۷ سفر مدیریت دانشی خود را با مشاوران توسعه آینده آغاز نمود. در آن سالها بسیاری در مورد کارایی ا...
عدم مشارکت نیروی انسانی در فعالیتهای مدیریت دانش به عنوان یکی از چالشهای سازمانی شناخته شده است. لذا بسیاری از سازمانهای کشور به هنگام پیادهسازی مدیریت دانش در سازمان خود با ای...