هر آنچه باید از طوفان فکری بدانید

خلاقیت و نوآوری موجب متمایز شدن سازمان‌ها در فضای رقابتی امروزی می‌‌شود. افراد تاثیر بسیاری در این امر داشته و باید محیطی در راستای تحریک خلاقیت آنان ایجاد کرد. نیل به این هدف با استفاده از تکنیک‌های متنوعی امکان‌پذیر می‌‌باشد که یکی از آن‌‌ها "طوفان فکری" است.
 

طوفان فکری، اولین بار توسط یک مدیر تبلیغاتی، به نام «الکس آزبورن» معرفی شد. وی در کتاب تخیل کاربردی، رویکردی ساده مبتنی بر «مشارکت افراد» و «تفکر غیرمستقیم» را مطرح نموده است. بر اساس این رویکرد، تمامی حاضران بایستی به تولید ایده‌هایی بپردازند که حتی در ابتدا، ممکن است احمقانه به نظر بیایند. زیرا بیان ایده‌های اولیه، همراه با کمی تغییر، موجب بروز ایده‌‌های بهتر در اذهان سایرین شده و در نهایت منجر به تولید راهکارهایی جدید برای حل مسئله خواهد شد.

چرا طوفان فکری؟

طوفان فکری راهکاری ساده برای تولید ایده‌‌های جدید در یک گروه بوده و فرآیند آن به دو دسته واگرایی و همگرایی تقسیم می‌‌شود. در واگرایی افراد تمامی ایده‌‌ها را پذیرفته و در مرحله ایده‌‌پردازی، قضاوت نمی‌‌کنند. اما در همگرایی شرکت‌‌کنندگان در کنار بیان نکات مثبت به ذکر نکات منفی و قضاوت درباره ایده مطرح‌شده می‌‌پردازند. این تکنیک بسیار ساده و انعطاف‌‌پذیر بوده و می‌‌توان در موارد مختلف از آن استفاده کرد.

موارد کاربرد تکنیک طوفان فکری

استفاده از ایده‌‌پردازی و تکنیک طوفان فکری به هنگام تولید تعداد نسبتاً زیادی گزینه یا ایده، مناسب بوده و برای مسائلی با یک راه‌حل صحیح، مناسب نیست. در ادامه مثال‌‌هایی از موارد کاربرد این تکنیک بیان می‌‌شود:
•    زمان‌‌هایی که می‌‌توان به افکار و بینش مشتریان دست یافت. 
•    راه‌های مختلف برای یادگیری از رقبا؛
•    روش‌های جدید برای استفاده از ابزارهای نوظهور مبتنی بر اینترنت به منظور حمایت از مشتریان؛
•    راه‌های مختلف پاداش‌دهی به کارمندان برای کسب دانش.

چهارچوب کلی جلسات طوفان فکری

جلسات طوفان فکری تا حد ممکن بایستی بدون محدودیت برگزار شود؛ اما رعایت قوانین زیر به بهبود فرآیند جلسه و نیل به اهداف آن تاثیرگذار می‌‌باشد.  1.    محدودیت زمانی تعیین کنید: با توجه به پیچیدگی مسئله مطرح شده ، 15 تا 60 دقیقه زمان اختصاص دهید.
2.    مسائل ساده را در ابتدای جلسه مطرح کنید: در ابتدای جلسه با بیان مسائل ساده، افراد را به بحث تشویق کنید.
3.    افراد را مورد قضاوت و انتقاد قرار نداده و در مقابل ایده‌‌های دیگران عکس‌‌العمل‌‌های منفی نشان ندهید.
4.    از ایده‌‌های عجیب استقبال کنید: تمامی ایده‌‌های ارائه شده دارای اهمیت بوده و در طول جلسه کاربردی خواهند بود.
5.    به کمیت ایده‌‌ها توجه کنید. هر چه تعداد ایده‌‌ها بیشتر، راهکارها بیشتر خواهد بود. توجه داشته باشید که فرآیند غربالگری و مرتب‌سازی در مراحل بعد انجام می‌شود.
6.    ایده‌‌های دیگران را بهبود دهید: در طول جلسه، اعضا بایستی ایده‌‌های دیگران را در راستای نیل به اهداف جلسه بهبود دهند.
7.    دید بصری ایجاد کنید: با ترسیم نمودارها و نوشتن مراحل بر روی تخته، به ملموس‌‌تر شدن مطلب کمک کنید.

چگونه طوفان فکری ایجاد کنیم؟

از تکنیک طوفان فکری می‌‌توان در هر موقعیتی که گروهی از افراد (متشکل از دو یا چند نفر) در محلی با یکدیگر در تعامل هستند، استفاده کرد. مراحل اجرای این تکنیک به قرار زیر است.
1. یک نفر تسهیل‌‌گر انتخاب کنید.
2. برای نگارش ایده‌‌ها، استیک نوت و قلم در اختیار تمامی افراد قرار دهید. 
3. مشکل اصلی را بر روی کاغذ و یا بر روی فلوچارت نوشته و در تمام جلسه در معرض دید افراد قرار دهید.
4. از آگاهی تمام افراد نسبت به مسئله اطمینان حاصل کرده و در صورت وجود ابهام به رفع آن بپردازید.
5. در مورد معیارهایی که برای انتخاب ایده استفاده می شود، بحث گروهی داشته باشید. 
6. از افراد بخواهید تا در هر استیک نوت، یک ایده را یادداشت کرده و به تسهیل‌‌گر جلسه تحویل دهد. تسهیل‌کننده ایده‌ها را بر روی فلوچارت موجود قرار می‌‌دهد (در صورت نبود استیک نوت و فلوچارت، تسهیل‌‌گر می‌‌تواند ایده‌‌ها را یادداشت کند).
7. پس از پایان ارائه ایده‌‌ها، اقدامات زیر را انجام دهید:
7-1.ایده‌‌های تکراری را ترکیب کنید.
7-2. مقابل ایده‌‌هایی که با معیارهای منتخب همخوانی داشته و افراد بیشتری بر آن تاکید دارند، علامت بگذارید.
7-3. ایده‌های دارای بالاترین امتیاز را انتخاب کرده و درباره نحوه اجرای ایده‌‌ها بحث و گفتگو کنید. 
روش‌های اجرا طوفان فکری

1- طوفان فکری فردی

اگرچه با توجه به تعاریف و توضیحات فوق روش طوفان فکری بایستی به صورت گروهی برگزار شود. اما مطالعات بسیار ثابت کرده که استفاده از روش طوفان فکری فردی، منجر به ارائه ایده‌های بیشتر و باکیفیت‌تری خواهد شد. عدم مشارکت افراد در قالب گروه، رفتارهای نامناسب افراد در مقابل ایده‌‌های دیگران، توجه صرف به ایده‌‌های دیگران و عدم مشارکت در مبحث، فراموش شدن مطلب در میان صحبت‌‌های دیگران و غیره از جمله دلایل این امر می‌‌باشد.
از جمله مزایای طوفان فکری فردی می‌‌توان به ارائه ایده‌‌های متنوع به صورت آزادانه و از جمله معایب به عدم پرورش و بهبود ایده‌‌های اولیه توسط دیگران اشاره کرد.

2- طوفان فکری گروهی:

روش طوفان فکری گروهی برای به کار گرفتن تجارب و خلاقیت تمامی اعضای گروه در مورد یک مسأله بسیار مؤثر است. در این روش، خلاقیت و تجربه هر یک از اعضای گروه، تکمیل‌‌کننده ایده دیگری خواهد بود. بنابراین روش طوفان فکری گروهی ایده‌‌های عمیق‌‌تری را نسبت به روش طوفان فکری فردی پدید خواهد آورد. از دیگر مزایا این روش می‌‌توان به ایجاد حس تعلق و تاثیرگذاری افراد در راه‌‌حل نهایی اشاره کرد. 
از سویی روش طوفان فکری در یک گروه ممکن است برای افراد با خطراتی همراه باشد. زیرا ممکن است پیشنهادات با ارزش ولی عجیب در نگاه اول احمقانه به نظر برسند. به همین دلیل لازم است به منظور حفظ تمامی ایده‌‌ها، جلسات به دقت مدیریت شود.