تعریف دو نوع دانش ضمنی و دانش صریح
معمولا دو نوع دانش صریح و ضمنی در مدیریت کسبوکار تعریف میشود.
دانش ضمنی (Tacit Knowledge)
دانش موجود در اذهان افراد که ساختاریافته نبوده و مبتنی بر مستندات ملموس و عینی نیست را دانش ضمنی گویند. از آنجاکه این دانش شخصی و درونی است، شناسایی و انتقال آن به دیگران مشکل است.
دانش صریح (Explicit Knowledge )
دانش صریح یا کدگذاری شده، دانشی است که به زبان رسمی و سیستماتیک بیان شده و قابل انتقال بین افراد در سطوح مختلف سازمانی است. این نوع دانش در قالب اسناد و یا پایگاههای اطلاعاتی نگهداری میشود و مجموعهای از فرآیندها و روشهای کاری، آییننامهها، دستورالعملها، شیوههای مکتوب و پایگاههای اطلاعاتی سازمان یافته، گزارشات، کتابها و اسناد را شامل میشود.
بر این اساس نوناکا و تاکوچی مدلی با نام مدل حلزونی مدیریت دانش را تعریف و ارائه کردند. این مدل مبتنی بر دو نوع دانش آشکار و پنهان و نحوه تبدیل آنها به یکدیگر و نیز چگونگی ایجاد دانش در کلیه سطوح سازمانی (فردی، گروهی و سازمانی) میباشد.
مراحل به اشتراکگذاری دانش با استفاده از مدل SECI چیست؟
نوناکا و تاکوچی فرآیندی چهار مرحلهای را برای خلق و به اشتراکگذاری دانش پیشنهاد دادند. آنان این فرآیند را SECI نامیدند که مخفف اجتماعیسازی (Socialization)، آشکارسازی (Externalization)، ترکیب (Combination) و درونیسازی (Internalization) است.
با توجه به شکل فوق، مراحل تبدیل دانش پنهان به آشکار در مدل نوناکا و تاکوچی و همچنین سایر مراحل به اشراک گذاری دانش در این فرآیند عبارتند از:
اجتماعیسازی (تبدیل دانش پنهان جمعی به دانش پنهان فردی)
زمانی که افراد مستقیماً دانش ضمنی خود را از طریق به اشتراکگذاری تجارب، مشاهده و
طوفان فکری با دیگران به اشتراک میگذارند. بهعنوان مثال ارتباط رو در رو، بهترین روش برای اجتماعی کردن دانش است. تکنیک استاد-شاگردی، برگزاری جلسات
بازبینی پس از اقدام (AAR)، جانشینپروری،
انجمنهای خبرگی، رویدادهای
داستانسرایی و امثال آن از جمله روشها و ابزارهای موجود در مدل مدیریت دانش نوناکا و تاکوچی برای پرداختن به این مرحله میباشد.
آشکارسازی (تبدیل دانش پنهان فردی به دانش آشکار فردی)
مستندسازی تجربه و بینش به شکلی که قابل استفاده توسط دیگران باشد. بهعنوان مثال از طریق گفتگو و پرسش و پاسخ، میتوان دانش ضمنی را به شکل ملموس ارائه داد. علاوه بر این گزارش ماموریتها، حوادث و امثال آن، مصادیقی از اقدامات سازمانی در این حوزه میباشد.
مستندسازی تجارب خبرگان، برگزاری جلسات دانشنویسی و مستندسازی تجارب پروژه نیز از جمله راهکارهای مدیریت دانش جهت تبدیل دانش پنهان به آشکار در مدل نوناکا و تاکوچی و آشکارسازی دانش فردی در سازمانها میباشد.
ترکیب (تبدیل دانش آشکار فردی به دانش آشکار جمعی)
هدف از این مرحله ترکیب بخشهای مختلف دانش و ارائه آن به شکلی تازه میباشد. برای مثال اطلاعات مختلف در یک زمینه خاص از بخشها و دپارتمانهای مختلف سازمان جمعآوری شده و در یک گزارش واحد گنجانده میشوند. بهبود اسناد موجود در سازمان، خلاصهسازی محتواها و استفاده از قابلیت بکارگیری دانش در سامانه مدیریت دانش از جمله راهکارهای موجود برای رسیدن به این مرحله میباشد.
درونیسازی (تبدیل دانش آشکار جمعی به دانش پنهان جمعی)
تمامی مراحل اشاره شده به منظور نیل به هدف یادگیری و درک صحیح افراد در نظر گرفته شده است. یادگیری حین عمل مصادیقی از درونیسازی میباشد.
فرآیندهای کاری طی چهار مرحله فوق به صورت مستمر و پیوسته انجام شده و هر مرحله مکمل مرحله قبل میباشد. این چرخه ضمن نهادینهسازی دانش در سازمان باعث تولید و خلق دانشهای جدید نیز میشود.
در این تفکر، فرض بر این است که تنها افراد، به وجود آورنده دانش هستند. بنابراین، فرآیند تولید دانش سازمانی بایستی مستمر بوده و دانش ایجاد شده توسط افراد، به طور سازماندهی شدهای، تقویت و هدایت شود.
نحوه استفاده و بکارگیری مدل نوناکا و تاکوچی (مدل حلزونی مدیریت دانش) چگونه است؟
نوناکا و همکاران (Georg von Krogh و Kazuo Ichijo) به منظور ترویج و تقویت فرآیند خلق دانش، فعالیتهای زیر را در نظر گرفتند:
- افراد مشارکتکننده را مشخص کنید. تا حد ممکن تعداد بیشتری از افراد را در خلق دانش مشارکت دهید. افرادی که از مهارت و تخصص ویژهای برخوردارند؛ انگیزه شروع فرآیند خلق دانش را ایجاد کرده و سایر مشارکتکنندگان را تشویق خواهند کرد.
- برای مدیریت دانش برنامهریزی کنید. دانش مورد نیاز سازمان را در راستای کسب مزیت رقابتی و توسعه شناسایی کنید. به عنوان مثال، فردی که سالها در حرفه حسابداری مشغول به فعالیت است، تجربه و دانش بسیاری را کسب کرده که این تجربه میتواند به رویکرد جدید و نوآورانهای برای تأمین بودجه تبدیل شود. بنابراین از طریق به اشتراکگذاری دانش با دیگران میتوان تا حدود زیادی از هزینهها کاست.
- زمینه مناسب را به وجود آورید. همبستگی و ارتباطات مناسبی را درون گروههای کاری بهوجود آورده و آن را حفظ کنید. برای مثال، به اعضای گروه فرصت دهید تا در مورد ایدههای خود بحث کنند، فضاها و مکانهای آرامی را برای صحبت کردن به وجود آورید و از ابتکارات مدیریت دانش، پشتیبانی کنید.
- چارچوبی برای گفتگوها به وجود آورید. افراد بایستی به صورت مکرر درباره دانش صحبت کنند تا بتوانند اطلاعات را به اشتراک بگذارند، نقطه نظرهای متفاوتی را ارائه دهند و دیدگاههای جدیدی خلق کنند. صحبت کردن در مورد زوایای مختلف دانش میتواند به آنها در درک اهمیت تبدیل دانش ضمنی به صریح کمک کند.
- دانش را دسترسپذیر کنید. دانش تخصصی اغلب در بخشی از سازمان یا نزد افراد خاصی باقی میماند که در صورت خروج آنان از سازمان میتواند موجب بروز مشکلاتی اساسی شود. دانش حاصل از جلسات با گروههای کاری را به شیوهای مطلوب برای همگان دسترسپذیر کنید تا در صورت لزوم به اطلاعات مورد نیاز دسترسی یابند.
- دانش صریح را تدوین کنید. اطمینان حاصل کنید که دانش صریح به درستی مستند شده است. به عنوان مثال، اسناد و منابع مورد نیاز جهت یادگیری را ایجاد و توزیع کنید.
جهت آشنایی بیشتر با مدل نوناکا و تاکوچی، ویدئوی زیر را مشاهده نمایید.