مدیریت دانش یکی از راههایی است که سازمانها به منظور شناسایی، ایجاد، ذخیره، بازیابی یا انتشار دانش خود به آن ورود کردهاند. ابزارها، فناوریها یا روشهای موجود نتوانستهاند به شکل مطلوب، به آنچه که یک سازمان برای پیشرفت خود میخواهد، کمک کنند. پیش نیاز اجرای موفقیتآمیز محاسبات ابری، داشتن همزمان طیف گستردهای از دانش و مدیریت است. شرکتها و سازمانهای خدماتی، تولیدی و غیره باید چنین استراتژیها، دستورالعملها و ساختارهایی را اتخاذ کنند تا امکان پیادهسازی این ترکیب به شیوهای مؤثر میسر شود. در مقاله حاضر پس از تعریف مدیریت دانش و رایانش ابری به بررسی تاثیر رایانش ابری بر مدیریت دانش پرداخته شده است.
به عبارت ساده، رایانش ابری ارائه خدمات محاسباتی، از جمله سرورها، ذخیرهسازی، پایگاههای اطلاعاتی، شبکه، نرمافزار، تجزیه و تحلیل و هوشمندی از طریق اینترنت ("ابر") برای ارائه نوآوری سریعتر، منابع انعطافپذیر و صرفهجویی در مقیاس است. رایانش ابری اشاره به این امر دارد که منابع یک نرمافزار، دادههای آن و همینطور پردازشهای مربوط به آن را به یک فضای بیرونی منتقل میشود. کاربران میتوانند با استفاده از هر دستگاهی که به اینترنت متصل است به اپلیکیشنها و دادهها دسترسی داشته باشند. اطلاعات و برنامهها توسط یک فضای خارجی میزبانی شده و به جای یک هارد دیسک فیزیکی بر روی یک شبکه جهانی از مراکز دادههای امن، نگهداری میشوند. این کار باعث افزایش قدرت پردازش، امکان اشتراکگذاری دادهها و همکاری بیشتر با سایر افراد و امکان دسترسی امن به دادهها از طریق تلفن همراه، تبلت و سایر دستگاهای مشابه بدون توجه به موقعیت مکانی کاربر میشود.
ویژگیهای رایانش ابری
رایانش ابری یک الگوی کامپیوتری نوظهور است که در آن دادهها و خدمات در فضای ابری قرار داشته و از هر دستگاه متصل به اینترنت قابل دسترسی هستند. برخی از ویژگیهای آن به شرح زیر است:
خود درمانی: هر برنامه کاربردی یا هر سرویسی که در یک محیط محاسبات ابری اجرا میشود، دارای خاصیت خود درمانی است. در صورت خرابی برنامه، همیشه یک نسخه پشتیبان از برنامه آماده جایگزینی است.
چند اجارهای: با محاسبات ابری، هر برنامه کاربردی از چند مشتری (کاربر) پشتیبانی میکند. این سیستم به چندین مشتری اجازه میدهد تا زیرساختهای اختصاص داده شده به افراد را بدون اطلاع هیچیک از آنها به اشتراک بگذارند. این کار به گونهای انجام میشود که حریم خصوصی کاربران و امنیت دادههای آنها به خطر نیفتد.
سرویسگرا: سیستمهای رایانش ابری همگی سرویسگرا بوده و از چند سرویس گسسته ایجاد میشوند. بسیاری از این خدمات گسسته با هم ترکیب میشوند تا این سرویس را تشکیل دهند.
مجازیسازی شده: برنامههای کاربردی در رایانش ابری به طور کامل از سختافزار زیرین جدا شدهاند. لازم به ذکر است که محیط رایانش ابری یک محیط کاملا مجازی است.
راحت و همه جا: از طریق دستگاههای استاندارد دارای اینترنت، اطلاعات همیشه و در همه جا در دسترس افراد قرار دارند.
خود سرویس بر حسب تقاضا: مشتریان میتوانند خدمات خود را بدون نیاز به کمک شخصی تنظیم کنند. بهترین خدمات سلفسرویس به کاربران شامل: امکان آپلود، ساخت، استقرار، برنامهریزی، مدیریت و گزارش کسبوکار است.
ادغام منابع مستقل از مکان: تقاضاهای پردازش و ذخیرهسازی در یک زیرساخت مشترک هستند و هیچ منبع خاصی به هیچ کاربری اختصاص داده نمیشود.
پرداخت به ازای استفاده: مصرفکنندگان فقط برای منابع مورد استفاده ملزم به پرداخت هزینه هستند.
مدیریت دانش در عصر رایانش ابری
در طول دههها، شاهد این بودهایم که فناوری اطلاعات و ارتباطات (ICT) از نظر نیازهای زیرساختی و ارائه خدمات و جنبههای مدیریتی آنها چگونه تکامل یافته است. در سالهای اخیر، فناوری رایانش ابری بهعنوان یک رویکرد فناوری اطلاعات و ارتباطات، به عنوان یک سرویس برای بهبود کسبوکارها، پدید آمده است. جهانی شدن اقتصاد، همراه با پیشرفت فناوری اطلاعات و ارتباطات (ICT)، نیاز به مدیریت دانش را از طریق محاسبات ابری به وجود آورده است که در بکارگیری آن در کسبوکارهای مختلف تاکید شده و یکی از سودآورترین ابزارهای مدیریت و از مهمترین داراییهای هر سازمان، یعنی منابع دانشی و فکری شناخته شده است.
استفاده از محاسبات ابری در مدیریت دانش، سازمانها را قادر میسازد تا با توجه به فناوری اطلاعات، سرعت مناسب در اجرای فرآیندهای خود را به دست آورند و مطابق با نیازهای در حال تغییر بازار، پاسخگو باشند. استفاده سازمانها از مزایای رایانش ابری در مدیریت دانش در کاهش مشکلات موجود در سیستمهای مدیریت دانش سنتی کمک خواهد کرد.
مدیریت دانش به عنوان یک خدمت
مدیریت دانش فرآیندی علمی است که کار خود را با جمعآوری دانش (ضمنی و آشکار)، فیلترسازی، ساختاردهی یا بازسازی آن، ذخیره و در نهایت انتشار، آغاز میکند. روند و نحوه انتشار دانش ذخیره شده، بسیار حیاتی است، زیرا باید به گونهای باشد که:
دسترسی به دانش به موقع، دقیق و آسان باشد؛
دانش به دست آمده به اندازه کافی در تصمیمگیری کمک کند؛
دانش موجود، ایجاد یا تولید دانش جدید را تسهیل کند.
خدمات مبتنی بر ابر، در زمینه مدیریت دانش روز به روز در حال افزایش است. نرمافزارهای بسیاری وارد عرصه شدهاند و خدمات متنوعی ارائه میدهند که برخی از خدمات آنها به شرح زیر است:
تسهیل در جمعآوری، بررسی، فهرستنویسی و دسترسی به اطلاعات؛
دایرهالمعارف راهحل؛
پایگاه دانش خصوصی و عمومی؛
موتور جستجوی محتوای دانش قدرتمند؛
مدیریت راهحل.
شیوههای استقرار و استفاده از ابر نه تنها باید در چارچوب مناسبی در نظر گرفته شود (زیرا به مکان فیزیکی داراییها، منابع و اطلاعات مربوط میشود)، بلکه به فرد استفادهکننده، مسئول حاکمیت، امنیت و شخصی که رعایت سیاستها و استانداردها را بر عهده دارد، نیز اهمیت دارد. به همین دلیل ممکن است ریسکهایی نیز به دنبال داشته باشد. ریسکهای استفاده از فضای ابر در مدیریت دانش به عنوان یک سرویس به موارد زیر بستگی دارد:
انواع داراییها، منابع و اطلاعات در حال مدیریت؛
چه کسی و چگونه آنها را مدیریت میکند؛
کدام کنترلها انتخاب شده و چگونه یکپارچه میشوند.
مسائل کلیدی در رابطه با امنیت چرخه عمر دادهها در ابر با اشاره به مدیریت دانش به عنوان یک سرویس شامل موارد زیر است:
امنیت دادهها: محرمانه بودن، صداقت، در دسترس بودن، اصالت، مجوز، احراز هویت، و عدم انکار؛
مکان دادهها: باید اطمینان حاصل شود که دادهها، از جمله تمام نسخهها و پشتیبانهای آن، فقط در مکانهای جغرافیایی مجاز ذخیره میشوند؛
ماندگاری دادهها: تکنیکهایی برای مکانیابی کامل و مؤثر دادهها در فضای ابری، پاک کردن دادهها و اطمینان از حذف کامل یا غیرقابل بازیابی دادهها باید در دسترس باشد و در صورت لزوم استفاده شود؛
طرحهای تهیه نسخه پشتیبان و بازیابی اطلاعات: دادهها باید در دسترس باشند و طرحهای تهیه نسخه پشتیبان و بازیابی دادهها برای ابر باید موثر باشد تا از، تخریب، پاک شدن و بازنویسی ناخواسته دادهها، جلوگیری شود؛
بازیابی دادهها: از آنجایی که سیستم حقوقی همچنان بر بازیابی الکترونیکی متمرکز است، ارائهدهندگان خدمات ابری و صاحبان داده باید بر بازیابی دادهها تمرکز کرده و به مقامات قانونی و نظارتی اطمینان دهند که همه دادههای درخواستی بازیابی شده است.
تأثیر محاسبات ابری بر مدیریت دانش
محاسبات ابری به دلایل زیر بر تحقق اهداف مدیریت دانش تاثیرگذار هستند:
پیشرفت فناوری اتصال به اینترنت پرسرعت؛
کاهش هزینه ذخیرهسازی دادهها؛
استفاده از دستگاههای تلفن همراه هوشمند و سایر دستگاههای مشابه با سرعت بالا در سراسر جهان.
تمامی این عوامل به برآوردن پیش نیاز اطلاعات ساده، مقرون به صرفه و انعطافپذیر کمک کرده است. استفاده از تلفنهای هوشمند و تبلتها، پتانسیل رایانش ابری را برای توانمندسازی کاربران با برنامهها و اطلاعات رایانهای پیچیده، پرقدرت و در عین حال بدون پیچیدگی و آسان نشان میدهد، که در غیر این صورت دسترسی به آن چندان آسان نبود.
امروزه به ندرت میتوان کاربری را پیدا کرد که از گوگل و دادهها و اطلاعاتی که تنها با چند کلیک فاصله دارند، بی اطلاع باشد. سازمانها در مواجهه با این مخزن دانش در حال رشد، تلاش میکنند تا راهحل مناسب را سریعتر از اینترنت، به مشتریان ارائه کنند. منبع اطلاعاتی موجود در اینترنت باید توسط کاربر به دقت ارزیابی شده تا اطمینان حاصل شود که میتواند از تصمیمگیری پشتیبانی کند. از اینرو، سازمانها برای پاسخگویی به نیازهای دانشی کاربران در زمان واقعی از منابع قابل اعتماد و اطمینان، باید استراتژیهای مناسبی را اتخاذ کنند.
مزایای بکارگیری رایانش ابری از دیدگاه مدیریت دانش
با در نظر گرفتن فرآیند مدیریت دانش، الزامات زیر را می توان به طور موثر با رایانش ابری برآورده کرد:
رایانش ابری هزینههای مربوط به فناوری را تا حد زیادی کاهش میدهد. همافزایی از طریق کاهش منابع محاسباتی، زمان و فرآیند مدلسازی ایجاد میشود. نیازهای ذخیرهسازی بزرگ و متغیر برای حفظ سیستمهای مدیریت دانش عظیم را میتوان با استفاده از مدلهای ذخیرهسازی ابری انجام داد.
دسترسی به انواع خدمات را برای کاربران فراهم میکند.
دروازههایی را به روی چندین گزینه برای کاربران دانش باز میکند که قبلاً برای آنها ناشناخته بودند.
رایانش ابری روشی موثر برای دسترسی آسان به دانش است.
توسعه و پذیرش شایستگیها و قابلیتهای آثار دانش را در هر سازمانی تسریع میکند.
استفاده از خدمات منبع باز و توسعههای مشترک را در سراسر جهان گسترش میدهد.
فعالیتها و هزینههای مربوط به مدیریت زیرساختها را کاهش میدهد.
از طریق محاسبات ابری، دسترسی به فناوری سریعتر میشود.
میتوان آخرین وضعیت پروژه، ایدههای نوآورانه، تجربیات جدید و بهترین شیوهها را در یک شرکت به اشتراک گذاشت. حتی کارکنان را برای ارائه استراتژیهای خلاقانه در حین انجام کار و همچنین لذت بردن از آن تشویق میکند.
با کسب تجربیات در مناطق، بخشها و زمینههای مختلف جهان، آگاهی را در مورد فرآیندها افزایش میدهد.
سازمانها و شرکتها از بهکارگیری ابزارها و تکنیکهای مدیریت دانش به دلیل هزینههای متحمل شده خودداری میکنند، اما با رایانش ابری، مفهوم پرداخت در صورت تمایل میتواند به حل این مشکل کمک کند، زیرا خدمات یا منابع مورد نیاز و محدود در دسترس هستند.
دسترسی به دانش را میتوان بر اساس سطح مجوز کاربر تعریف کرد.
با کمک محاسبات ابری، دانش را میتوان به دارایی تبدیل کرد تا به عنوان محرکی برای نوآوریها و تحقیقات عمل کند.
نظام جامع مدیریت دانش با همکاری سازنده و تعهد کاری مجموعه مشاوران توسعه آینده توسط شرکت مهندسی صنایع یاس ارغوانی در مدیریت امور فناوری اطلاعات بانک ملت، با موفقیت پیادهسازی شد.
با عنایت به این موضوع که استفاده افراد از فرآیندها و ابزارهای مدیریت دانش و مشارکت در این مهم کاملاً امری فرهنگی است؛ کماکان جهت مشارکت حداکثری همکاران و اثربخشسازی دانشها و تجارب اشتراکگذاریشده در ابتدای مسیر هستیم. همچنین امیدواریم با همکاری و رهنمودهای ارزنده تیم مشاوران توسعه آینده به موفقیت کامل در این مسیر نائل آییم
مهندس اقتداریان- شرکت پتروشيمی رازی
مشاوران توسعه آینده بهعنوان اولین شرکت ایرانی که از سال ۱۳۸3 در حوزه مدیریت دانش فعالیت داشته، توانسته است با بکارگیری روشهای نوین و بهروزآوری شیوههای کاری در صنایع بزرگ کشور ایفای نقش نماید. این نقش آفرینی با کشف، استخراج و غنیسازی دانش سازمانی و بهبود روشهای انجام کار، به شکل چشمگیری در طیف وسیعی از مشتریان منجر به کاهش دوبارهکاریها، افزایش مزیت رقابتی و تابآوری آنها در فضای کسبوکار شده است.
مهندس صدری- شرکت ملی گاز ایران
جمعآوری قریب به 1500 بسته دانشی ارزشمند از 50 مدیر ارشد و خبره شرکت ملی گاز ایران ،کاری دشوار اما کم نظیر بود که تیم اجرایی و کارشناسان به خوبی از عهده آن بر آمدند.
مهندس شریف زاده- شهرداری منطقه 10
در سال ۱۳۹۱ به همت اداره آموزش شهرداری منطقه ۱۰ تهران، سیستم مدیریت دانش شهرداری منظقه ۱۰ راهاندازی شد. با همکاری شرکت مشاوران توسعه آینده مراحل شناخت، SWOT، شناسایی فیلدهای دانشی شهرداری، مصاحبه با خبرگان و... انجام پذیرفت و در نهایت با نصب نرمافزار مدیریت دانش، سامانه شهرداری منطقه ۱۰ راهاندازی شد. شهرداری منطقه ۱۰ تهران اولین شهرداری در سراسر کشور است که دارای این سامانه بوده و بهطور فعالانه نسبت به استخراج و اشتراک دانش کارکنانش اقدام مینماید. توسعه مشارکت عمومی کارکنان در فرآیندهای سازمانی، توسعه یادگیری در سطح کارکنان، پرهیز از دوبارهکاری، کاهش هزینهها و... بخشی از ثمرات راهاندازی این سیستم میباشد.
دکتر جعفرپور- مدیر دانش اسبق وزارت راه و ترابری
آینده شرکت مشاوران توسعه آینده در حوزه مدیریت دانش بسیار درخشان است. این شرکت آغازگر خوبی برای مدیریت دانش در ایران بوده است.
دکتر فلاح کهن- مسئول مدیریت دانش سازمان راهداری و حمل و نقل جادهای
کادر مجرب و دانش آموخته شرکت مشاوران توسعه آینده با پیادهسازی سیستم مدیریت دانش و استقرار نرمافزار مرتبط به همراه ارائه بیش از ۱۶۰۰ نفر ساعت آموزش و ثبت ۱۸۰ بسته دانشی گامی بلند در جهت دستیابی به اهداف دانشی و ارتقاء بینش کارکنان سازمان برداشته است.
مهندس تهرانخواه- هلدینگ کشاورزی پارس
شرکت گسترش کشاورزی و دامپروری فردوس پارس با همکاری شرکت مشاوران توسعه آینده، توانست ضمن جمعآوری تجربیات مربوط به "طراحی و ساخت گلخانهها" بستر نرمافزاری مناسبی را برای درج تجربیات جدید طراحی گلخانهها ایجاد و مورد بهرهبرداری قرار دهد.
دکتر لطیفی- شرکت مادر تخصصی مدیریت ساخت و تهیه کالای آب و برق (ساتکاب)
به دنبال گسترش فعالیتهای شرکت ساتکاب، ایجاد بانک دانشی و آشنایی افراد با تکنیکهای مدیریت دانش امری الزامی محسوب میشد که شرکت مشاوران توسعه آینده با ارائه خدمات تخصصی در این حوزه توانست ما را در این امر یاری کند.
داستان موفقیت مشتریان
هلدینگ میدکو از اوایل دهه نود توسعه مدیریت دانش را با همکاری مشاوران توسعه آینده آغاز نمود. اجرای مدیریت دانش در میدکو با یک پروژه پایلوت در سطح ستاد آغاز شد و به سرعت در شرکت های زیرمجموعه توسعه پیدا...
امروزه گسترش فعالیتها، تنوع و تعدد نیازهای زندگی شهری، فرصت اشتباه و اختراع دوباره چرخ را از سازمانهای خدماتی گرفته است. هزینه تولید دوباره دانش و ریسک از دست دادن آن افزایش یافته و مدیریت...
شرکت پالایش نفت تهران به عنوان یکی از بزرگترین و قدیمیترین پالایشگاههای کشور از سال ۱۳۸۷ سفر مدیریت دانشی خود را با مشاوران توسعه آینده آغاز نمود. در آن سالها بسیاری در مورد کارایی ا...
عدم مشارکت نیروی انسانی در فعالیتهای مدیریت دانش به عنوان یکی از چالشهای سازمانی شناخته شده است. لذا بسیاری از سازمانهای کشور به هنگام پیادهسازی مدیریت دانش در سازمان خود با ای...