پاشنه آشیل مدیریت دانش سازمانی

مرتضی حسنی    مرتضی حسنی
   کارشناس ارشد مدیریت دانش
  

تاریخ انتشار:
1400/1/15
در محیط پیچیده و متغیر کسب‌وکارهای امروزی دانش به عنوان مهم‌ترین سرمایه سازمانی به شمار می‌رود. این سرمایه ارزشمند طی فرآیندهای کاری ایجاد و در ذهن کارکنان سازمان نگهداری می‌شود. از این‌ رو دانش کارمندان همان دارایی اساسی و ارزشمند سازمان است و اگر از آن به درستی استفاده شده و در بین کارکنان تسهیم شود، سازمان مزیت رقابتی لازم را با تکیه بر منابع دانشی خود می‌یابد. 
بسیاری از سازمان‌ها برای حفظ این منبع ارزشمند به سراغ مشاوران باتجربه رفته و ابزارهای مختلف مدیریت دانش را به‌کار بسته‌اند. اما گاها تلاش‌ها بی‌نتیجه مانده و سامانه‌های مدیریت دانش به قبرستان‌های متروک دانش سازمانی بدل شده‌اند. اینجاست که انگیزش به عنوان پاشنه آشیل مدیریت دانش سازمانی خودنمایی کرده و در نقش مهم‌ترین عامل موفقیت و یا شکست مدیریت دانش قرار می‌گیرد.
از آنجا که تنها بخش کوچکی از دانش کارکنان در قالب فرم‌ها و دستورالعمل‌ها ثبت شده و قسمت اعظم آن به صورت درونی و در ذهن افراد باقی می‌ماند؛ توسعه، ثبت و تسهیم دانش سازمانی در گرو انگیزه کارکنان برای مشارکت در فرآیندهای مدیریت دانش است. با این توضیح روشن می‌شود اشتراک‌گذاری دانش تصمیمی فردی بوده و اجبار تاثیر قابل توجه‌ و بلند مدتی در مشارکت کارکنان نخواهد داشت. پس استفاده از راه‌کارهای مناسب برای تشویق کارکنان به مبادله دانش ضروری است.
در این زمینه اداره منابع انسانی سازمان از طریق روش‌های مختلف از جمله پاداش مالی و سایر عوامل مرتبط با شغل، ایفای نقش می‌کند. همچنین نظارت و مشارکت مدیران، ایجاد پویایی محیط و افزایش تعهد سازمانی در انگیزه درونی افراد برای مشارکت و تبادل دانش تاثیر مثبت و قابل توجه‌ای خواهد داشت. 
شکل زیر نحوه تاثیر عوامل مختلف در ایجاد نگرش و اهداف مشترک دانشی را بیان می‌کند. همانطور که نشان داده شده مواردی از قبیل تعهد سازمانی، پویایی محیطی، پاداش و عوامل مرتبط با شغل، بر انگیزش درونی و بیرونی تاثیرگذار بوده و انگیزش درونی و بیرونی نیز به طور مستقیم باعث بهبود نگرش نسبت به اشتراک دانش و  تبیین اهداف مشترک دانشی می‌شود. همچنین مواردی چون عدالت، نوآوری و وابستگی بر "اهداف مشترک دانشی" اثرگذار هستند. 
در نتیجه دستیابی به اهداف مشترک دانشی و ایجاد نگرش مثبت نسبت به اشتراک دانش، تعاملات دانشی شکل گرفته و کارکنان سازمان فرآیندهای مدیریت دانش را حمایت خواهند کرد.
پاشنه آشیل مدیریت دانش سازمانی
نتایج برخی مطالعات حاکی از آن است که عوامل اصلی شخصیتی افراد از قبیل روان‌رنجوری، برون‌گرایی، انعطاف‌پذیری (سازگاری)، استقبال از تجربه (گشودگی) و وظیفه شناسی در کنار متغیرهای محیطی و موقعیتی تاثیر قابل توجه‌ای بر اشتراک‌گذاری دانش دارد. در این راستا سازمان با آموزش و تمرکز بر ویژگی‌های مثبت و موثر شخصیتی یک برنامه بلندمدت برای تغییر فرهنگ و شخصیت سازمانی کارکنان خود تدوین می‌کند.
استفاده از پاداش و تشویق صرف بدون ارزیابی مستمر عملکرد دانشی کارکنان توسط مدیران سازمان، کافی نبوده و درصورت نبود حس مسئولیت‌پذیری منجر به افزایش چشم‌داشت‌های مالی می‌شود. البته تأثیر شیوه‌های انگیزشی بر اشتراک دانش بسته به ویژگی‌های شخصیتی افراد متفاوت است. در این زمینه افراد دارای وظیفه‌شناسی (وجدان) پایین و روان‌رنجوری بالا به طور قابل توجهی از ترکیب پاداش و ارزیابی مستمر مدیران تاثیر می‌پذیرند؛ چراکه افراد روان‌رنجور نسبت به کسب نتیجه منفی در ارزیابی و دریافت پاداش حساسیت بیشتری دارند. از طرفی پاداشها برای افراد وظیفه‌شناس کمتر موثر است زیرا این کارمندان وظیفه شناس بوده و کمتر تحت تأثیر انگیزه‌های خارجی قرار می‌گیرند. همچنین کارکنان با برون‌گرایی بالا در مقابل دریافت پاداش انگیزه بالایی در اشتراک‌گذاری دانش دارند حتی زمانی که عملکرد آنها تحت نظارت و ارزیابی مدیران قرار نگیرد.
به نظر می‌رسد عامل سازگاری یا انعطاف‌پذیری بیشتر در تعاملات رو در رو تاثیرگذار است چراکه نقش معنیدار آن در تسهیل اشتراک دانش از طریق سامانه‌های مدیریت دانش اثبات نشده است. همچنین کارکنانی که سطح بالاتری از "استقبال از تجربه" دارند در سطح پایینتری از اشتراک‌گذاری دانش قرار می‌گیرند. زیرا این افراد بیشتر به دنبال کشف دانش دیگران و تجربه موقعیت‌های جدید هستند و این کنجکاوی لزوما منجر به اشتراک دانش نمی‌شود. 
با توجه به مباحث فوق بهتر است پیش از اتخاذ روش‌های انگیزشی، نسبت به شناسایی ویژگی‌های شخصیتی کارکنان اقدام شود. در این زمینه می‌توان از آزمون‌های رایج شخصیت از قبیل  NEO استفاده کرد. شناخت ویژگی‌های شخصیتی کارکنان علاوه بر کمک به انتخاب ابزارهای انگیزشی مناسب در انتخاب پایلوت و دستیابی به پیروزی‌های سریع و قابل رویت از مدیریت دانش بسیار تاثیرگذار است.
در تکمیل یافته‌های فوق می‌توان به این قاعده کلی اشاره کرد که "رفتار تحت تاثیر ویژگی‌های فردی و شیوه‌های مدیریتی بوده و با پاداش تقویت می‌شود". همچنین تجارب حضور در سازمان‌های ایرانی بیانگر آن است که همراهی و حضور مدیران ارشد سازمان در رویدادهای مدیریت دانش، همکاری در زمینه بیشتر دیده شدن دانشکاران در اجتماعات سازمانی و مشارکت در تصمیم‌گیری‌ها، نقش قابل توجه‌ای در پیش‌برد اهداف مدیریت دانش و افزایش اشتراک‌گذاری دانش دارد.
 


استقرار نظام جامع مدیریت دانش در سازمان حفاظت محیط زیست
استقرار نظام جامع مدیریت دانش در سازمان ...
طرح اول توسعه مدیریت دانش در شرکت پایانه‌های نفتی ایران
طرح اول توسعه مدیریت دانش در شرکت پایانه ...
مدیریت دانش عامل افزایش بهره‌وری و کاهش استرس دانشکاران
مدیریت دانش عامل افزایش بهره‌وری و کاهش ...
مدیریت دانش در عصر کار هیبریدی: چهار دیدگاه کلیدی
مدیریت دانش در عصر کار هیبریدی: چهار دید ...
استقرار نظام جامع مدیریت دانش در شرکت آب منطقه‌ای گلستان
استقرار نظام جامع مدیریت دانش در شرکت آب ...
صنایع یاس ارغوانی
مهندس طاهری- صنایع یاس ارغوانی
نظام جامع مدیریت دانش با همکاری سازنده و تعهد کاری مجموعه مشاوران توسعه آینده توسط شرکت مهندسی صنایع یاس ارغوانی در مدیریت امور فناوری اطلاعات بانک ملت، با موفقیت پیاده‌سازی شد.
با عنایت به این موضوع که استفاده افراد از فرآیندها و ابزارهای مدیریت دانش و مشارکت در این مهم کاملاً امری فرهنگی است؛ کماکان جهت مشارکت حداکثری همکاران و اثربخش‌سازی دانش‌ها و تجارب اشتراک‌گذاری‌شده در ابتدای مسیر هستیم. همچنین امیدواریم با همکاری و رهنمودهای ارزنده تیم مشاوران توسعه آینده به موفقیت کامل در این مسیر نائل آییم

 
شرکت پتروشيمی رازی
مهندس اقتداریان- شرکت پتروشيمی رازی
مشاوران توسعه آینده به‌عنوان اولین شرکت ایرانی که از سال ۱۳۸3 در حوزه مدیریت دانش فعالیت داشته، توانسته است با بکارگیری روش‌های نوین و به‌روزآوری شیوه‌های کاری در صنایع بزرگ کشور ایفای نقش نماید. این نقش آفرینی با کشف، استخراج و غنی‌سازی دانش سازمانی و بهبود روش‌های انجام کار، به شکل چشم‌گیری در طیف وسیعی از مشتریان منجر به کاهش دوباره‌کاری‌ها، افزایش مزیت رقابتی و تاب‌آوری آن‌ها در فضای کسب‌و‌کار شده است.
شرکت ملی گاز ایران
مهندس صدری- شرکت ملی گاز ایران
جمع‌آوری قریب به 1500 بسته دانشی ارزشمند از 50 مدیر ارشد و خبره شرکت ملی گاز ایران ،کاری دشوار اما کم نظیر بود که تیم اجرایی و کارشناسان به خوبی از عهده آن بر آمدند.
شهرداری منطقه 10
مهندس شریف زاده- شهرداری منطقه 10
در سال ۱۳۹۱ به همت اداره آموزش شهرداری منطقه ۱۰ تهران، سیستم مدیریت دانش شهرداری منظقه ۱۰ راه‌اندازی شد. با همکاری شرکت مشاوران توسعه آینده مراحل شناخت، SWOT، شناسایی فیلدهای دانشی شهرداری، مصاحبه با خبرگان و... انجام پذیرفت و در نهایت با نصب نرم‌افزار مدیریت دانش، سامانه شهرداری منطقه ۱۰ راه‌اندازی شد. شهرداری منطقه ۱۰ تهران اولین شهرداری در سراسر کشور است که دارای این سامانه بوده و به‌طور فعالانه نسبت به استخراج و اشتراک دانش کارکنانش اقدام می‌نماید.  توسعه مشارکت عمومی کارکنان در فرآیندهای سازمانی، توسعه یادگیری در سطح کارکنان، پرهیز از دوباره‌کاری، کاهش هزینه‌ها و... بخشی از ثمرات راه‌اندازی این سیستم می‌باشد.
وزارت راه و ترابری
دکتر جعفرپور- مدیر دانش اسبق وزارت راه و ترابری
آینده شرکت مشاوران توسعه آینده در حوزه مدیریت دانش بسیار درخشان است. این شرکت آغازگر خوبی برای مدیریت دانش در ایران بوده است.
راهداری و حمل و نقل جاده‌ای
دکتر فلاح کهن- مسئول مدیریت دانش سازمان راهداری و حمل و نقل جاده‌ای

کادر مجرب و دانش آموخته شرکت مشاوران توسعه آینده با پیاده‌سازی سیستم مدیریت دانش و استقرار نرم‌افزار مرتبط به همراه ارائه بیش از ۱۶۰۰ نفر ساعت آموزش و ثبت ۱۸۰ بسته دانشی گامی بلند در جهت دستیابی به اهداف دانشی و ارتقاء بینش کارکنان سازمان برداشته است.
 
هلدینگ کشاورزی پارس
مهندس تهرانخواه- هلدینگ کشاورزی پارس
شرکت گسترش کشاورزی و دامپروری فردوس پارس با همکاری شرکت مشاوران توسعه آینده، توانست ضمن جمع‌آوری تجربیات مربوط به "طراحی و ساخت گلخانه‌ها" بستر نرم‌افزاری مناسبی را برای درج تجربیات جدید طراحی گلخانه‌ها ایجاد و مورد بهره‌برداری قرار دهد.
شرکت مادر تخصصی مدیریت ساخت و تهیه کالای آب و برق (ساتکاب)
دکتر لطیفی- شرکت مادر تخصصی مدیریت ساخت و تهیه کالای آب و برق (ساتکاب)
به دنبال گسترش فعالیت‌های شرکت ساتکاب، ایجاد بانک دانشی و آشنایی افراد با تکنیک‌های مدیریت دانش امری الزامی محسوب می‌شد که شرکت مشاوران توسعه آینده با ارائه خدمات تخصصی در این حوزه توانست ما را در این امر یاری کند.
هلدينگ میدکو

هلدینگ میدکو از اوایل دهه نود توسعه مدیریت دانش را با همکاری مشاوران توسعه آینده آغاز نمود. اجرای مدیریت دانش در میدکو با یک پروژه پایلوت در سطح ستاد آغاز شد و به سرعت در شرکت های زیرمجموعه توسعه پیدا...

شهرداری منطقه 10

امروزه گسترش فعالیت‌ها، تنوع و تعدد نیازهای زندگی شهری، فرصت اشتباه و اختراع دوباره چرخ را از سازمان‌های خدماتی گرفته است. هزینه تولید دوباره دانش و ریسک از دست دادن آن افزایش یافته و مدیریت...

پالایش نفت تهران

شرکت پالایش نفت تهران به عنوان یکی از بزرگترین و قدیمی‌ترین پالایشگاه‌های کشور از سال ۱۳۸۷ سفر مدیریت دانشی خود را با مشاوران توسعه آینده آغاز نمود. در آن سال‌ها بسیاری در مورد کارایی ا...

صنایع مس شهید باهنر

عدم مشارکت نیروی انسانی در فعالیت‌های مدیریت دانش به عنوان یکی از چالش‌های سازمانی شناخته شده است. لذا بسیاری از سازمان‌های کشور به هنگام پیاده‌سازی مدیریت دانش در سازمان خود با ای...

شرکت آب تهران در سال ۱۳۳۴ پس از ۹ سال مطالعه و اقدامات مختلف جهت تامین آب وتصفیه و توزیع آن رسما“ تاسیس و شروع به کار نمود، سپس  درســال ۱۳۴۳ قانون تاسیس وزارت آب وبرق به تصویب مجلس رسید و ...

مشاوران توسعه آینده به‌عنوان اولین مشاور و مجری طرح‌های مدیریت دانش در ایران
مشاوران با بیش از 15 سال تجربه و با پایبندی به اصول مشاوره مدیریت و مدل‌های مدیریت دانش به اولین و بزرگ‌ترین مجری طرح‌ها و سامانه‌های مدیریت دانش در ایران تبدیل شده است. ... بیشتر