چگونه می‌توان دانش افراد را استخراج کرد؟

حامد کوچک پور    حامد کوچک پور
   کارشناس ارشد مدیریت دانش
  

تاریخ انتشار:
1399/11/21
دیو اسنودن ادعا می‌کند " اگر به‌طور مستقیم دانش کارکنان را برای استفاده مجدد در آینده بخواهید؛ هرگز آن را دریافت نخواهید کرد."
طبق نظر اسنودن استخراج دانش از ذهن افراد فرآیندی پیچیده و حساس بوده و اگر دانش‌ها بدون رعایت ملاحظاتی خاص ثبت شوند، هیچ تضمینی برای استفاده مجدد از آن وجود ندارد.
با در نظر گرفتن تمام مشکلات این مسیر، ایجاد فرآیندهایی برای کسب دانشی با قابلیت استفاده مجدد، بسیار مفید و کاربردی است. اولین و مهم‌ترین نکته در ابتدای فرآیند، عدم ثبت تمامی مستندات و اقدام مرحله به مرحله مطابق با برنامه‌ریزی‌های صورت‌گرفته است.
گارتنر جذب دانش را چنین تعریف می‌کند: «یکی از پنج فعالیت چارچوب فرآیند مدیریت دانش بوده و پس از تبدیل دانش ضمنی به صریح، آن را در دسترس افراد شرکت قرار می‌دهد.»
به‌عنوان نمونه یکی از فرآیندهای جذب دانش ذخیره‌سازی اطلاعات مربوط به پروژه‌های در حال اجرا در مخازن دانشی به منظور عدم مواجه با مشکلات تکراری در پروژه‌های جدید می‌باشد. همچنین ثبت و استفاده مجدد از اسنادی مانند پروپوزال‌ها، قراردادها، برنامه‌های پروژه و طرح‌ها از مزایای جذب دانش محسوب می‌شود. اگر به‌عنوان یک قانون در هنگام شروع پروژه جدید، از خود بپرسید "آیا قبلا این کار را انجام داده‌اید؟"، از وقوع خطاهای احتمالی جلوگیری می‌کنید.
جذب دانش 

مثال‌هایی از روش‌های جذب دانش

در ادامه 5 روش مدیریت دانش برای جذب دانش را بررسی می‌کنیم:
  1. مصاحبه خروج از خدمت به‌عنوان ابزاری برای جذب دانش کارمندان در حال خروج از سازمان استفاده می‌شود. بسیاری از شرکت‌ها، مصاحبه‌های خروج را معمولا فقط در مورد اطلاعات پرسنلی انجام می‌دهند، در صورتی‌که این مصاحبه‌ها بخشی از استراتژی مدیریت دانش در راستای توجه به دانش ضمنی به‌عنوان محور مصاحبه‌ها می‌باشند. 
  2. برداشت دانش برای جذب دانش متخصصان و در دسترس قرار دادن آن برای استفاده دیگران به‌عنوان یکی از ابزارهای مدیریت دانش معرفی می‌شود. برداشت دانش، تخصص را به دارایی‌های دانشی تبدیل می‌کند و نتیجه آن ایمنی سازمان در برابر خروج افراد، تغییر حوزه کاری پرسنل گران قیمت و عدم دسترسی به متخصصین در هر زمان و مکان است. 
  3. متراکم کردن دانش فرآیندی برای استخراج دانش فنی از طریق مکالمه تسهیل شده بین متخصصان و جویندگان دانش با هدف گردش یا ترجمه آموخته‌ها است. این ابزار سطح دانش ضمنی را در سازمان بالا برده و با استفاده از تسهیل در ارتباط، مکالمه و ترجمه سبب جریان یافتن دانش ضمنی افراد در سازمان می‌شود. 
  4. مدلسازی دانش که به‌نام جذب و مدلسازی دانش (KCM) هم شناخته می‌شود، فرآیندی برای ایجاد مدلی قابل تفسیر و رایانه‌ای در مورد نوعی فرآیند، ویژگی یا محصول بوده و از دانش یا مشخصات استاندارد پیروی می‌کند. این روش دانش سازمان را در ساختاری به‌منظور حفظ، بهبود، به اشتراک‌گذاری، جایگزینی و تجمیع آن با قابلیت استفاده مجدد مدلسازی می‌کند.
  5. بازبینی (Retrospect) جلسه جذب دانش ساختاریافته و تسهیل شده در پایان پروژه بوده و تیم پروژه را برای استخراج تجربیات حاصل از اجرای پروژه درگیر می‌کند. این اقدام روشی سریع و موثر برای جذب دانش قبل از انحلال تیم پروژه است.

جذب دانش در HP

از اهداف برنامه مدیریت دانش در HP، جذب دانش به معنای استخراج محتوا و تجربه ارسال پیشنهادیه‌ها و پروژه‌های مشتریان است. این موارد شامل خلاصه پروژه‌ها، دروس آموخته، به‌روش‌ها، اسناد حاکمیتی، اسناد مناقصه و سایر موارد قابل ارائه پروژه می‌باشد. HP برای کمک به تحقق هدف، فرآیند جذب دانش را در روند تعامل با مشتری تثبیت کرد. در این راستا نقشه راه تعامل با مشتری به صورت فرآیندی که باید از لحظه خلق فرصت برای جذب پروژه جدید تا تحویل نهایی آن به مشتری دنبال شود، در قالب 5 مرحله زیر اجرایی شد:
  • ایجاد فرصت؛
  • ارزیابی فرصت؛
  • توسعه و پیشنهاد؛
  • مذاکره و انعقاد قرارداد؛ 
  • تحویل نهایی. 
ثبت و استفاده مجدد از دانش (KCR) یک فرآیند و خط مشی رسمی بوده و زمان کسب و استفاده مجدد از دانش را مشخص می‌کند. در ابتدا، مشکلاتی در ضبط دانش‌های حاصل از پروژه مانند کیفیت پایین اطلاعات و وجود داده‌های مفقود یا نادرست ارسالی وجود داشت. HP وظیفه ارزیابی موارد ارسالی را به متولیان مدیریت دانش اختصاص داد و فقط مواردی با حداقل امتیاز کیفی اجازه ثبت دانش را داشتند. همچنین موارد ارسالی ناموفق در این سنجش، برای تصحیح پیگیری شدند.
 HP کیفیت دانش‌های ثبت شده را با زمان‌بندی مشخصی اندازه‌گیری و گزارش کرد. پس از یک سال، گزارش‌ها کیفیت تقریبی صد درصدی را نشان می‌دادند.

 


شرکت ملی پست در مسیر آینده؛ استقرار نظام جامع مدیریت دانش و برگزاری کارگاه های تخصصی دانش‌نویسی
برگزاری کارگاه های تخصصی دانش‌نویسی در ...
پنجمین کنفرانس بین المللی تحقیقات پیشرفته در مدیریت و علوم انسانی
پنجمین کنفرانس بین المللی تحقیقات پیشرفت ...
استقرار نظام جامع مدیریت دانش در شرکت برق منطقه‌ای خوزستان
استقرار نظام جامع مدیریت دانش در شرکت بر ...
5 گام موثر برای اشتراک‌گذاری دانش در یک سازمان
5 گام موثر برای اشتراک‌گذاری دانش در یک ...
استقرار نظام جامع مدیریت دانش در سازمان بازرسی کل کشور
استقرار نظام جامع مدیریت دانش در سازمان ...
کتاب مدیریت دانش: برای تیم‌ها و پروژه‌ها
معرفی کتاب مدیریت دانش: برای تیم‌ها و پر ...
چگونگی شناسایی شکاف‌های دانش: پاسخ در 5 دقیقه
چگونگی شناسایی شکاف‌های دانش: پاسخ در 5 ...
آغاز سفری هوشمندانه: مدیریت دانش در ستاره اول، پلی به سوی نوآوری
آغاز سفری هوشمندانه: مدیریت دانش در ستار ...
صنایع یاس ارغوانی
مهندس طاهری- صنایع یاس ارغوانی
نظام جامع مدیریت دانش با همکاری سازنده و تعهد کاری مجموعه مشاوران توسعه آینده توسط شرکت مهندسی صنایع یاس ارغوانی در مدیریت امور فناوری اطلاعات بانک ملت، با موفقیت پیاده‌سازی شد.
با عنایت به این موضوع که استفاده افراد از فرآیندها و ابزارهای مدیریت دانش و مشارکت در این مهم کاملاً امری فرهنگی است؛ کماکان جهت مشارکت حداکثری همکاران و اثربخش‌سازی دانش‌ها و تجارب اشتراک‌گذاری‌شده در ابتدای مسیر هستیم. همچنین امیدواریم با همکاری و رهنمودهای ارزنده تیم مشاوران توسعه آینده به موفقیت کامل در این مسیر نائل آییم

 
شرکت پتروشيمی رازی
مهندس اقتداریان- شرکت پتروشيمی رازی
مشاوران توسعه آینده به‌عنوان اولین شرکت ایرانی که از سال ۱۳۸3 در حوزه مدیریت دانش فعالیت داشته، توانسته است با بکارگیری روش‌های نوین و به‌روزآوری شیوه‌های کاری در صنایع بزرگ کشور ایفای نقش نماید. این نقش آفرینی با کشف، استخراج و غنی‌سازی دانش سازمانی و بهبود روش‌های انجام کار، به شکل چشم‌گیری در طیف وسیعی از مشتریان منجر به کاهش دوباره‌کاری‌ها، افزایش مزیت رقابتی و تاب‌آوری آن‌ها در فضای کسب‌و‌کار شده است.
شرکت ملی گاز ایران
مهندس صدری- شرکت ملی گاز ایران
جمع‌آوری قریب به 1500 بسته دانشی ارزشمند از 50 مدیر ارشد و خبره شرکت ملی گاز ایران ،کاری دشوار اما کم نظیر بود که تیم اجرایی و کارشناسان به خوبی از عهده آن بر آمدند.
شهرداری منطقه 10
مهندس شریف زاده- شهرداری منطقه 10
در سال ۱۳۹۱ به همت اداره آموزش شهرداری منطقه ۱۰ تهران، سیستم مدیریت دانش شهرداری منظقه ۱۰ راه‌اندازی شد. با همکاری شرکت مشاوران توسعه آینده مراحل شناخت، SWOT، شناسایی فیلدهای دانشی شهرداری، مصاحبه با خبرگان و... انجام پذیرفت و در نهایت با نصب نرم‌افزار مدیریت دانش، سامانه شهرداری منطقه ۱۰ راه‌اندازی شد. شهرداری منطقه ۱۰ تهران اولین شهرداری در سراسر کشور است که دارای این سامانه بوده و به‌طور فعالانه نسبت به استخراج و اشتراک دانش کارکنانش اقدام می‌نماید.  توسعه مشارکت عمومی کارکنان در فرآیندهای سازمانی، توسعه یادگیری در سطح کارکنان، پرهیز از دوباره‌کاری، کاهش هزینه‌ها و... بخشی از ثمرات راه‌اندازی این سیستم می‌باشد.
پایانه‌های نفتی ایران
مهندس مهدوی- پایانه‌های نفتی ایران
انگیزه اصلی سازمان برای پیاده‌سازی مدیریت دانش، ابتدا از درون سازمان و با شناسایی نیازها و سپس با توجه به الزامات بالادستی شکل گرفت. موفق‌ترین اقدامات شامل ارزیابی دقیق وضعیت موجود سازمان، انتخاب و پیاده‌سازی نرم‌افزار مناسب و تدوین نقشه راهی جامع برای توسعه تدریجی سیستم بود.چالش‌های اصلی عبارت بودند از عدم آگاهی و فرهنگ‌سازی کافی در سازمان، نبود انگیزه کافی در بین کارکنان و فقدان ضمانت اجرایی برای اجرای قوانین مرتبط با مدیریت دانش. برای رفع این چالش‌ها، سازمان نیازمند آموزش‌های مستمر، نظام پاداش‌دهی مناسب و همچنین تقویت الزامات قانونی و اجرایی است.
وزارت راه و ترابری
دکتر جعفرپور- مدیر دانش اسبق وزارت راه و ترابری
آینده شرکت مشاوران توسعه آینده در حوزه مدیریت دانش بسیار درخشان است. این شرکت آغازگر خوبی برای مدیریت دانش در ایران بوده است.
راهداری و حمل و نقل جاده‌ای
دکتر فلاح کهن- مسئول مدیریت دانش سازمان راهداری و حمل و نقل جاده‌ای

کادر مجرب و دانش آموخته شرکت مشاوران توسعه آینده با پیاده‌سازی سیستم مدیریت دانش و استقرار نرم‌افزار مرتبط به همراه ارائه بیش از ۱۶۰۰ نفر ساعت آموزش و ثبت ۱۸۰ بسته دانشی گامی بلند در جهت دستیابی به اهداف دانشی و ارتقاء بینش کارکنان سازمان برداشته است.
 
هلدینگ کشاورزی پارس
مهندس تهرانخواه- هلدینگ کشاورزی پارس
شرکت گسترش کشاورزی و دامپروری فردوس پارس با همکاری شرکت مشاوران توسعه آینده، توانست ضمن جمع‌آوری تجربیات مربوط به "طراحی و ساخت گلخانه‌ها" بستر نرم‌افزاری مناسبی را برای درج تجربیات جدید طراحی گلخانه‌ها ایجاد و مورد بهره‌برداری قرار دهد.
شرکت گسترش انرژی پاسارگاد
مهندس شعبان _ شرکت گسترش انرژی پاسارگاد
نظام جامع مدیریت دانش از سال ۱۳۹۸ در شرکت گسترش انرژی پاسارگاد با همکاری شرکت مشاوران توسعه آینده و با هدف بهبود جریان دانش بین معاونت‌ها و شرکت‌های زیرمجموعه آغاز شد. با توجه به پراکندگی شرکت‌های زیرمجموعه و چالش‌های مرتبط با انتقال تجارب و درس‌آموخته‌ها، این سیستم به گونه‌ای طراحی شد که از تکرار اشتباهات و تحمیل هزینه‌های اضافی جلوگیری کند. اجرای پایلوت این طرح در شش شرکت زیرمجموعه و پروژه‌های بزرگ قشم نتایج ملموسی داشت؛ از جمله تسهیل جریان دانشی، شناسایی نخبگان، و ایجاد انگیزه در کارکنان برای به اشتراک‌گذاری دانش. همچنین، تدوین کتاب "گنجینه تجارب IGAT6" به عنوان مرجعی برای تجارب گذشته، از دیگر دستاوردهای مهم این پروژه بود.
شرکت مادر تخصصی مدیریت ساخت و تهیه کالای آب و برق (ساتکاب)
دکتر لطیفی- شرکت مادر تخصصی مدیریت ساخت و تهیه کالای آب و برق (ساتکاب)
به دنبال گسترش فعالیت‌های شرکت ساتکاب، ایجاد بانک دانشی و آشنایی افراد با تکنیک‌های مدیریت دانش امری الزامی محسوب می‌شد که شرکت مشاوران توسعه آینده با ارائه خدمات تخصصی در این حوزه توانست ما را در این امر یاری کند.
مهندس گرزین- شرکت آب منطقه‌ای گلستان
سازمان ما با هدف ایجاد یک فرهنگ یادگیری مستمر و به اشتراک‌گذاری دانش، اقدام به پیاده‌سازی مدیریت دانش نمود. با برگزاری جلسات تخصصی، ایجاد بسترهای مناسب برای ثبت دانشو تشویق همکاران به مشارکت، توانستیم گنجینه‌ای از تجارب و دانش ارزشمند را گردآوری کنیم. موفقیت‌های ما در این زمینه شامل ایجاد یک پورتال جامع برای دسترسی به دانش، افزایش آگاهی همکاران از اهمیت مدیریت دانش و تقویت همکاری و نوآوری در سازمان است. اگرچه چالش‌هایی همچون عدم انگیزه کافی و درک ناکافی از اهمیت مدیریت دانش وجود دارد اما با برنامه‌ریزی دقیق و ایجاد سیستم‌های پاداش‌دهی مناسب، می‌توان بر این موانع فائق آمد. آینده مدیریت دانش در سازمان ما بسیار امیدوارکننده است و با توجه به اهمیت روزافزون دانش در کسب‌وکار، سرمایه‌گذاری در این حوزه، منجر به رشد و توسعه پایدار سازمان خواهد شد.
 
مهندس توکلی _ سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات معدنی کشور
سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات معدنی کشور، به دلیل نقش مهم در تولید اطلاعات پایه زمین‌شناسی و کشف ذخایر معدنی، ناچار به جمع‌آوری، استانداردسازی و حفظ دانش ارزشمند حاصل از سال‌ها تلاش و هزینه است. با توجه به وظایف تخصصی سازمان و ماموریت‌های صحرایی، بخش عمده‌ای از دانش آن به شکل تجربه و دانش ضمنی به دست آمده که مکتوب نشده و با خروج حدود یک پنجم از نیروی‌های متخصص و پیش‌بینی خروج ۱۵۰ نفر دیگر طی پنج سال آینده، این دانش مهم از دست خواهد رفت.
سازمان با همکاری شرکت مشاوران توسعه آینده، نرم‌افزار مدیریت دانش را بر اینترانت خود نصب کرده و ۵۰۰ نفر از کارکنان را برای استفاده از آن آموزش داده است. این نرم‌افزار امکان ثبت، طبقه‌بندی و ارزیابی دانش، جلسات هم‌اندیشی و ثبت مستندات را فراهم می‌کند. نتایج این طرح شامل ثبت و طبقه‌بندی دانش، بهبود فرهنگ تبادل دانش، توسعه شبکه دانشی قابل دسترس، صرفه‌جویی در زمان و هزینه، افزایش بهره‌وری، اصلاح فرآیندهای کاری و جلوگیری از تکرار خطاها، و همچنین ایجاد نظام‌های ارتقا و جبران خدمات مبتنی بر ثبت و به اشتراک‌گذاری دانش بوده است.
 
مهندس کلهر- شرکت سیمان تهران
پیاده‌سازی مدیریت دانش در سیمان تهران از سال 1395 به عنوان یکی از اولویت‌های بهبود سازمان مطرح شده بود. با توجه به نتایج ارزیابی‌های داخلی و خارجی، و همچنین ضرورت حفظ دانش سازمانی در پی بازنشستگی همکاران با تجربه، این موضوع بیش از پیش مورد توجه قرار گرفت. اقدامات اولیه شامل برگزاری دوره‌های آموزشی دانش‌نویسی و استفاده از نرم‌افزار مدیریت دانش برای گروهی از همکاران منتخب بود. چالش‌های اصلی در این مسیر شامل کمبود منابع انسانی و سیستم‌های کامپیوتری، عدم آمادگی فرهنگی در برخی سطوح سازمانی، تغییرات مدیریتی، نبود نظام انگیزشی مناسب و انتخاب نادرست مدیر پروژه بود. به طور خلاصه، سیمان تهران گام‌های مهمی در جهت پیاده‌سازی مدیریت دانش برداشته است، اما همچنان با چالش‌هایی جدی مواجه است. موفقیت در این زمینه مستلزم رفع موانع موجود و ایجاد زیرساخت‌های لازم، همراه با ایجاد فرهنگ دانش‌محور در تمامی سطوح سازمان است.
هلدينگ میدکو

هلدینگ میدکو از اوایل دهه نود توسعه مدیریت دانش را با همکاری مشاوران توسعه آینده آغاز نمود. اجرای مدیریت دانش در میدکو با یک پروژه پایلوت در سطح ستاد آغاز شد و به سرعت در شرکت های زیرمجموعه توسعه پیدا...

پالایش نفت تهران

شرکت پالایش نفت تهران به عنوان یکی از بزرگترین و قدیمی‌ترین پالایشگاه‌های کشور از سال ۱۳۸۷ سفر مدیریت دانشی خود را با مشاوران توسعه آینده آغاز نمود. در آن سال‌ها بسیاری در مورد کارایی ا...

صنایع مس شهید باهنر

عدم مشارکت نیروی انسانی در فعالیت‌های مدیریت دانش به عنوان یکی از چالش‌های سازمانی شناخته شده است. لذا بسیاری از سازمان‌های کشور به هنگام پیاده‌سازی مدیریت دانش در سازمان خود با ای...