صنایع مس شهید باهنر

عدم مشارکت نیروی انسانی در فعالیت‌های مدیریت دانش به عنوان یکی از چالش‌های سازمانی شناخته شده است. لذا بسیاری از سازمان‌های کشور به هنگام پیاده‌سازی مدیریت دانش در سازمان خود با این چالش مواجه می‌شوند. شاخص‌هایی که در پرسشنامه سنجش بلوغ مدیریت دانش به‌منظور شناسایی فرهنگ سازمانی در زمینه مشارکت و همکاری عمومی در نظر گرفته شده است عبارتند از: مشارکت مدیران، اعتماد سازمانی، کارتیمی و مشارکت کارکنان. این شاخص‌ها بیانگر اهمیت روحیه مشارکت در فرهنگ سازمانی است که متضمن موفقیت پیاده‌سازی مدیریت دانش خواهد بود.
شرکت صنایع مس شهید باهنر به‌عنوان بزرگترین مجتمع صنعتی ارتباط‌دهنده معادن مس و روی کشور با صنایع تولیدی به شمار می‌رود. در سال 1397، پروژه پیاده‌سازی نظام جامع مدیریت دانش در هشت حوزه شامل کارخانه لوله مسی، نورد، تعمیرات مکانیک، تعمیرات برق، تحقیق و توسعه، سیستم‌های مدیریتی، بازاریابی و فروش و فناوری اطلاعات به‌عنوان پایلوت در شرکت صنایع مس شهید باهنر اجرا شد.
یکی از شاخص‌ترین عناصر موفقیت مس شهید باهنر در طی فرآیند پیاده‌سازی مدیریت دانش، انگیزش و مشارکت پرسنل شرکت بود. در ادامه مصداق‌هایی از نگرش‌ها و اقداماتی که منجر به افزایش مشارکت پرسنل در پیاده‌سازی مدیریت دانش و در نهایت ایجاد یک شبکه فعال تسهیم دانش شد، بیان می‌شود.

نقش راهبردی مدیریت عامل به‌عنوان رهبر سازمان

اصطلاح "حرمت مسجد را متولی آن نگه می‌دارد"، اصطلاحی قدیمی اما همیشه کارآمد است!
جلسه شروع پروژه پیاده‌سازی نظام جامع مدیریت دانش در تیرماه ۱۳۹۷ برگزار شد. حضور کلیه معاونین و مدیران بدون غیبت حتی یک فرد کلیدی، قابل توجه بود. همچنین حضور مدیرعامل شرکت در جلسه و سخنرانی ابتدایی ایشان مبنی بر اهمیت و ضروریت مدیریت دانش را می‌توان به عنوان نقطه آغازین موفقیت شرکت در پیاده‌سازی نظام جامع مدیریت دانش دانست. آنچه که در صحبت‌های مدیرعامل خطاب به کلیه معاونین و مدیران بیشتر از همه قابل توجه بود، تبیین ضرورت در دستور کار قراردادن فعالیت‌های مدیریت دانش منطبق با برنامه‌ریزی‌های مشاور و ارائه گزارش ماهانه به مدیریت ارشد بود. این نکته را نباید فراموش کرد که برخی از فعالیت‌های مدیریت دانش، پیش از اینکه تبدیل به یک پروژه مشاوره‌ای شود، در اشکال مختلف از طریق دستور مستقیم مدیرعامل در این شرکت در حال انجام بود. مهم‌ترین این اقدامات، ثبت کلیه وقایع و درس‌آموخته‌ها در طی سال، توسط مدیران و ارائه آن به مدیرعامل شرکت در پایان هر سال بود. همه این موارد نشان دهنده میزان اهمیت و اولویت مدیرت دانش در فرهنگ سازمانی شرکت مس شهید باهنر را نشان می‌داد.

هم‌افزایی مدیران و کارشناسان‌ در کنار یکدیگر

در جلسات آموزشی مدیریت دانش که به‌منظور تبیین مفاهیم، اهداف و ضرورت مدیریت دانش برگزار شد، نفرات شرکت کننده ترکیبی از معاونین، مدیران، کارشناسان و حتی تکنسینها بودند. حضور معاون و مدیر در کنار کارشناس و تکنسین این حس را به وجود آورد که یادگیری و تسهیم دانش جایگاه سازمانی نمی‌شناسد و هر فرد با هر میزان تجربه و سطح شغلی، می‌بایست در راستای یادگیری و کسب دانش فعالیت کند.

اتخاذ رویکرد عملگرایانه از سوی لایه مدیریتی شرکت

به عمل کار برآید به سخندانی نیست!
به راستی میزان اثرگذاری دستور یک مدیر مبنی بر ثبت دانش بیشتر است یا مشارکت مدیر در به اشتراک‌گذاری دانش خود و شنیدن تجارب سایر همکاران؟
کارگاه‌های استخراج و ثبت دانش‌ شخصی به‌منظور آموزش شیوه دانش‌نویسی و تجربه‌نگاری در طی پروژه پیاده‌سازی مدیریت دانش برگزار شدند. در این کارگاه‌ها که با رویکرد یادگیری عملی برگزار می‌شود، شرکت‌کنندگان با نحوه شناسایی یک دانش و تجربه و چگونگی ثبت آن در قالب یک بسته دانشی آشنا شده و به‌منظور نهادینه‌سازی عملی آموزش، هر یک از افراد یک یا چند بسته دانشی را در طی کارگاه تدوین می‌کنند. نکته قابل توجه در کارگاه‌های دانش‌نویسی مس شهید باهنر، حضور فعال مدیران و معاونین شرکت در کنار پرسنل و ثبت تجارب به‌صورت فعالانه بود. این اقدام مقاومت احتمالی به‌منظور عدم مشارکت در تسهیم دانش را به حداقل می‌رساند و موجب افزایش انگیزش افراد می‌شد. در کارگاه‌ها ابتدا مدیر واحد مربوطه، تجربه‌ی تدوین شده خود را در مقابل سایر همکاران می‌خواند و سایرین را به ثبت و بیان دانش و تجارب تشویق می‌کرد.

استفاده مؤثر از افراد فعال و علاقه‌مند به تسهیم دانش

مهندسان دانش تعدادی از دانشکاران فعال و علاقه‌مند به مدیریت دانش می‌باشند که واحد سازمانی خود را در جاری‌سازی فرآیندهای مدیریت دانش یاری می‌رسانند. تئوری دومینو که در علم سیاست مطرح شده را می‌توان در مدیریت منابع انسانی اینگونه تعریف کرد: افرادی که دارای انگیزش بالایی در اجرای فعالیت‌های سازمان هستند را می‌بایست در کنار افراد بی‌‌انگیزه قرار داد. این اقدام تمایل افراد بی‌انگیزه به مشارکت و فعالیت در سازمان را بیشتر می‌کند. با همکاری مدیران واحدها، براساس ویژگی‌‌های مهندسان دانش، افرادی که نزدیکترین ویژگی‌های را داشتند به‌عنوان تسهیل‌گر انتخاب شدند. در ادامه فعالیت‌های پروژه، جلسات مهندسان دانش برگزار شد و مسئولیت شناسایی خبرگان، عناوین دانشی و نیازهای دانشی به عهده این افراد قرار گرفت. روند جلسات مهندسان دانش با توجه به نظارت و تشویق مدیران و دریافت گزارش هفتگی از مهندسان، به‌گونه‌ای پیش رفت که کلیه افراد به صورت همگون و یکپارچه در مسئولیتی که به عهده آنان سپرده شده بود موفق عمل کردند. این رویکرد در سایر بخش‌های شرکت موجب افزایش انگیزش و مشارکت در فعالیت‌های مدیریت دانش شد.

حضور فعال مدیران شرکت در سامانه مدیریت دانش

نرم‌افزار مدیریت دانش به ‌عنوان رکن فناوری اطلاعات نقش مهمی را در پیاده‌سازی سیستم مدیریت دانش ایفا می‌کند. این نرم‌افزار به‌عنوان یک شبکه دانشی بستری به‌منظور تسهیم و به‌کارگیری دانش در میان کارکنان سازمان است. در شرکت مس شهید باهنر پس از برگزاری کارگاه‌های آموزش نرم‌افزار مدیریت دانش، هر یک از افراد شرکت از مدیریت عامل تا پایین‌ترین رتبه سازمانی به‌عنوان یک دانشکار عضور سامانه شدند و اکنون نکته قابل توجه، ثبت دانش از سوی مدیرعامل، معاونین و مدیران در این شبکه دانشی است. همچنین افرادی که در این سامانه تجربه و دانش خود را به اشتراک می‌گذارند مورد تشویق و تقدیر مدیریت عامل و سایر مدیران از طریق دریافت comment و like قرار می‌گیرند.

عوامل کلیدی موفقیت در پیاده‌سازی مدیریت دانش

در پایان به‌طور خلاصه عوامل کلیدی که منجر به موفقیت این شرکت در افزایش مشارکت کارکنان در پیاده‌سازی مدیریت دانش شدند عبارتند از:
• تبیین میزان اهمیت و ضرورت مدیریت دانش از سوی مدیریت عامل؛
• پیگیری مستمر مدیریت عامل از معاونان و مدیران اجرایی به‌منظور دریافت گزارش فعالیت واحدها؛
• مشارکت فعالانه کلیه لایه‌های مدیریتی در کنار کارشناسان شرکت در فعالیت‌های مدیریت دانش؛
• مورد توجه قراردادن فعالیت‌های افراد در سیستم مدیریت دانش از سوی مدیران؛
• شناسایی افراد با انگیزه مشارکت بالا و به‌کارگیری این افراد جهت ارتقاء انگیزه سایرین.
در حال حاضر پس از گذشت حدودا ۲ سال از پیاده‌سازی سیستم مدیریت دانش در شرکت مس شهید باهنر، مشارکت در فعالیت‌های مدیریت دانش در این شرکت نه تنها به‌عنوان یک وظیفه بلکه به‌عنوان یک فعالیت نهادینه شده در فرآیندهای سازمانی است. ثبت مداوم درس‌آموخته‌ها در سامانه مدیریت دانش مس شهید باهنر، تعداد دانش‌های این شبکه دانشی را به بیش از ۶۰۰ بسته دانشی رسانده است. همچینن به‌کارگیری مجدد ۳۰ تجربه در واحدهای کاری منجربه به کاهش هزینه نیم میلیاردی شده است.