دانش در مرز پیشرفت: چگونه مدیریت دانش در حال دگرگونی کسب و کارهاست
زهرا شکیبافرد
کارشناس مدیریت دانش
تاریخ انتشار:
1403/5/31
"دانش در مرز پیشرفت: چگونه مدیریت دانش در حال دگرگونی کسب و کارهاست"
کتاب "The New Edge in Knowledge: How Knowledge Management Is Changing the Way We Do Business" اثر برجسته Carla O'Dell و Cindy Hubert است که به بررسی چشمانداز در حال تحول مدیریت دانش و نقش حیاتی آن در سازمانهای مدرن میپردازد. این کتاب چارچوبی جامع برای درک اینکه چگونه سازمانها میتوانند از مدیریت دانش برای بهبود عملکرد و حفظ مزیت رقابتی استفاده کنند، ارائه میدهد. O'Dell و Hubert تأکید میکنند که KM مؤثر صرفاً به فناوری متکی نیست، بلکه به طور اساسی چالشی سازمانی است که نیازمند هماهنگی فرهنگی و ساختاری در سراسر شرکت است. این کتاب به بررسی چندین محور اصلی در زمینه مدیریت دانش میپردازد که هر یک از آنها به چالشها و فرصتهای موجود در این حوزه اشاره دارد. در ادامه توضیحات بیشتری درباره هر یک از این محورهای اصلی ارائه میشود:
1. شناخت دانش حیاتی
نویسندگان در این بخش به شناسایی "دانش حیاتی" سازمان میپردازند. این دانش شامل اطلاعات کلیدی درباره مشتریان، فناوری، فرآیندها و اهداف استراتژیک است که برای موفقیت سازمان ضروری است. O'Dell و Hubert یک چارچوب عملی برای شناسایی و تحلیل این دانش حیاتی ارائه میدهند. این چارچوب به مدیران کمک میکند تا بفهمند کدام اطلاعات برای تصمیمگیریهای کلیدی و استراتژیک ضروری است و چگونه میتوانند این اطلاعات را جمعآوری و مدیریت کنند.
2. طراحی برنامههای KM
این بخش به مراحل عملی طراحی و اجرای برنامههای مدیریت دانش (KM) میپردازد. نویسندگان توضیح میدهند که چگونه میتوان KM را در فرآیندهای روزمره و تصمیمگیریهای سازمانی ادغام کرد. این شامل ایجاد فرآیندهایی برای جمعآوری، ذخیرهسازی و به اشتراکگذاری دانش در سطوح مختلف سازمان است. آنها همچنین به مدلهای مختلفی که میتوانند به سازمانها در پیادهسازی KM کمک کنند، اشاره میکنند و بهترین شیوهها را برای طراحی برنامههای مؤثر ارائه میدهند.
3. فناوریهای نوظهور
O'Dell و Hubert تأثیر فناوریهای جدید بر شیوههای مدیریت دانش را بررسی میکنند. آنها به بررسی ابزارهایی مانند رسانههای اجتماعی، دادههای کلان و دستگاههای همراه میپردازند و توضیح میدهند که چگونه این فناوریها میتوانند به تسهیل به اشتراکگذاری دانش و همکاری بین کارکنان کمک کنند. نویسندگان همچنین به چالشها و فرصتهایی که این فناوریها برای سازمانها ایجاد میکنند، اشاره میکنند و راهکارهایی برای بهرهبرداری از این ابزارها ارائه میدهند.
4. مطالعات موردی و مثالهای واقعی
در این بخش، نویسندگان مطالعات موردی متعددی از سازمانهای پیشرو که به طور موفقیتآمیز اقدام به اجرای KM کردهاند، ارائه میدهند. این مثالها نشان میدهند که چگونه سازمانها میتوانند از مفاهیم مدیریت دانش بهرهبرداری کنند و به موفقیتهای ملموس دست یابند. از طریق این مطالعات، خوانندگان میتوانند بینشهایی درباره بهترین شیوهها و استراتژیهای مؤثر در مدیریت دانش به دست آورند.
5. راهبردهای عملیاتی
کتاب با ارائه توصیههای عملی برای مدیران و رهبران درباره نحوه ایجاد فرهنگ به اشتراکگذاری دانش و بهبود مستمر در سازمان به پایان میرسد. نویسندگان بر اهمیت ایجاد یک فرهنگ سازمانی تأکید میکنند که به اشتراکگذاری دانش و یادگیری مستمر را تشویق کند. آنها راهکارهایی برای ارتقاء این فرهنگ و تضمین بهبود مستمر در فرآیندهای مدیریت دانش ارائه میدهند.
در نهایت میتوان هدف اصلی نگارش کتاب "The New Edge in Knowledge" را ارائه درکی روشن از چگونگی مدیریت مؤثر دانش در محیط کسبوکار در حال تغییر دانست. نویسندگان میخواهند رهبران را با ابزارها و راهبردهای مورد نیاز برای بهرهبرداری از دانش سازمانی خود به منظور بهبود عملکرد و نوآوری مجهز کنند. این کتاب به عنوان راهنمایی عملی برای کسانی که میخواهند اقدام به اجرای یا ارتقای برنامههای مدیریت دانش خود کنند، مرجعی مرتبط و ضروری برای هر فردی است که در توسعه و مدیریت سازمانی درگیر است.
"Carla O'Dell" و "Cindy Hubert"، نویسندگان کتاب "The New Edge in Knowledge: How Knowledge Management Is Changing the Way We Do Business، هر دو از چهرههای برجسته و تأثیرگذار در حوزه مدیریت دانش هستند. این دو نویسنده با همکاری یکدیگر، کتاب "The New Edge in Knowledge" را منتشر کردهاند که به بررسی چالشها و فرصتهای مدیریت دانش در سازمانهای مدرن میپردازد و راهکارهای عملی برای پیادهسازی مؤثر این مفاهیم ارائه میدهد.
Carla O'Dell، به عنوان رئیس APQC (American Productivity and Quality Center) ، در زمینه مدیریت دانش و بهبود فرآیندهای سازمانی فعالیت میکند. او دارای مدرک دکتری در روانشناسی صنعتی و سازمانی از دانشگاه هوستون است و به عنوان نویسنده و مشاور در زمینه مدیریت دانش شناخته میشود. Carla به تألیف چندین کتاب موفق در این حوزه پرداخته و در کنفرانسهای بینالمللی به عنوان سخنران حضور داشته است. تحت رهبری او، APQC به یکی از مراکز پیشرو در تحقیق و توسعه بهترین شیوهها در مدیریت دانش تبدیل شده است.
Cindy Hubert، نیز به عنوان یکی از رهبران APQC، در توسعه و پیادهسازی استراتژیهای مدیریت دانش نقش کلیدی ایفا کرده است. او دارای بیش از 30 سال تجربه در این حوزه است و به عنوان نخستین Fellow در مدیریت دانش در APQC شناخته میشود. Cindy در طراحی ابزارها و روشهای مختلف برای بهبود مدیریت دانش در سازمانها تخصص دارد و به عنوان مشاور به صدها مشتری APQC کمک کرده است. او همچنین در زمینههای مختلفی از جمله نفت و گاز، بهداشت و درمان و تولید، پروژههای مدیریتی را هدایت کرده و در کنفرانسهای جهانی به عنوان سخنران فعال است.
نظام جامع مدیریت دانش با همکاری سازنده و تعهد کاری مجموعه مشاوران توسعه آینده توسط شرکت مهندسی صنایع یاس ارغوانی در مدیریت امور فناوری اطلاعات بانک ملت، با موفقیت پیادهسازی شد.
با عنایت به این موضوع که استفاده افراد از فرآیندها و ابزارهای مدیریت دانش و مشارکت در این مهم کاملاً امری فرهنگی است؛ کماکان جهت مشارکت حداکثری همکاران و اثربخشسازی دانشها و تجارب اشتراکگذاریشده در ابتدای مسیر هستیم. همچنین امیدواریم با همکاری و رهنمودهای ارزنده تیم مشاوران توسعه آینده به موفقیت کامل در این مسیر نائل آییم
مهندس اقتداریان- شرکت پتروشيمی رازی
مشاوران توسعه آینده بهعنوان اولین شرکت ایرانی که از سال ۱۳۸3 در حوزه مدیریت دانش فعالیت داشته، توانسته است با بکارگیری روشهای نوین و بهروزآوری شیوههای کاری در صنایع بزرگ کشور ایفای نقش نماید. این نقش آفرینی با کشف، استخراج و غنیسازی دانش سازمانی و بهبود روشهای انجام کار، به شکل چشمگیری در طیف وسیعی از مشتریان منجر به کاهش دوبارهکاریها، افزایش مزیت رقابتی و تابآوری آنها در فضای کسبوکار شده است.
مهندس صدری- شرکت ملی گاز ایران
جمعآوری قریب به 1500 بسته دانشی ارزشمند از 50 مدیر ارشد و خبره شرکت ملی گاز ایران ،کاری دشوار اما کم نظیر بود که تیم اجرایی و کارشناسان به خوبی از عهده آن بر آمدند.
مهندس شریف زاده- شهرداری منطقه 10
در سال ۱۳۹۱ به همت اداره آموزش شهرداری منطقه ۱۰ تهران، سیستم مدیریت دانش شهرداری منظقه ۱۰ راهاندازی شد. با همکاری شرکت مشاوران توسعه آینده مراحل شناخت، SWOT، شناسایی فیلدهای دانشی شهرداری، مصاحبه با خبرگان و... انجام پذیرفت و در نهایت با نصب نرمافزار مدیریت دانش، سامانه شهرداری منطقه ۱۰ راهاندازی شد. شهرداری منطقه ۱۰ تهران اولین شهرداری در سراسر کشور است که دارای این سامانه بوده و بهطور فعالانه نسبت به استخراج و اشتراک دانش کارکنانش اقدام مینماید. توسعه مشارکت عمومی کارکنان در فرآیندهای سازمانی، توسعه یادگیری در سطح کارکنان، پرهیز از دوبارهکاری، کاهش هزینهها و... بخشی از ثمرات راهاندازی این سیستم میباشد.
مهندس مهدوی- پایانههای نفتی ایران
انگیزه اصلی سازمان برای پیادهسازی مدیریت دانش، ابتدا از درون سازمان و با شناسایی نیازها و سپس با توجه به الزامات بالادستی شکل گرفت. موفقترین اقدامات شامل ارزیابی دقیق وضعیت موجود سازمان، انتخاب و پیادهسازی نرمافزار مناسب و تدوین نقشه راهی جامع برای توسعه تدریجی سیستم بود.چالشهای اصلی عبارت بودند از عدم آگاهی و فرهنگسازی کافی در سازمان، نبود انگیزه کافی در بین کارکنان و فقدان ضمانت اجرایی برای اجرای قوانین مرتبط با مدیریت دانش. برای رفع این چالشها، سازمان نیازمند آموزشهای مستمر، نظام پاداشدهی مناسب و همچنین تقویت الزامات قانونی و اجرایی است.
دکتر جعفرپور- مدیر دانش اسبق وزارت راه و ترابری
آینده شرکت مشاوران توسعه آینده در حوزه مدیریت دانش بسیار درخشان است. این شرکت آغازگر خوبی برای مدیریت دانش در ایران بوده است.
دکتر فلاح کهن- مسئول مدیریت دانش سازمان راهداری و حمل و نقل جادهای
کادر مجرب و دانش آموخته شرکت مشاوران توسعه آینده با پیادهسازی سیستم مدیریت دانش و استقرار نرمافزار مرتبط به همراه ارائه بیش از ۱۶۰۰ نفر ساعت آموزش و ثبت ۱۸۰ بسته دانشی گامی بلند در جهت دستیابی به اهداف دانشی و ارتقاء بینش کارکنان سازمان برداشته است.
مهندس تهرانخواه- هلدینگ کشاورزی پارس
شرکت گسترش کشاورزی و دامپروری فردوس پارس با همکاری شرکت مشاوران توسعه آینده، توانست ضمن جمعآوری تجربیات مربوط به "طراحی و ساخت گلخانهها" بستر نرمافزاری مناسبی را برای درج تجربیات جدید طراحی گلخانهها ایجاد و مورد بهرهبرداری قرار دهد.
مهندس شعبان _ شرکت گسترش انرژی پاسارگاد
نظام جامع مدیریت دانش از سال ۱۳۹۸ در شرکت گسترش انرژی پاسارگاد با همکاری شرکت مشاوران توسعه آینده و با هدف بهبود جریان دانش بین معاونتها و شرکتهای زیرمجموعه آغاز شد. با توجه به پراکندگی شرکتهای زیرمجموعه و چالشهای مرتبط با انتقال تجارب و درسآموختهها، این سیستم به گونهای طراحی شد که از تکرار اشتباهات و تحمیل هزینههای اضافی جلوگیری کند. اجرای پایلوت این طرح در شش شرکت زیرمجموعه و پروژههای بزرگ قشم نتایج ملموسی داشت؛ از جمله تسهیل جریان دانشی، شناسایی نخبگان، و ایجاد انگیزه در کارکنان برای به اشتراکگذاری دانش. همچنین، تدوین کتاب "گنجینه تجارب IGAT6" به عنوان مرجعی برای تجارب گذشته، از دیگر دستاوردهای مهم این پروژه بود.
دکتر لطیفی- شرکت مادر تخصصی مدیریت ساخت و تهیه کالای آب و برق (ساتکاب)
به دنبال گسترش فعالیتهای شرکت ساتکاب، ایجاد بانک دانشی و آشنایی افراد با تکنیکهای مدیریت دانش امری الزامی محسوب میشد که شرکت مشاوران توسعه آینده با ارائه خدمات تخصصی در این حوزه توانست ما را در این امر یاری کند.
مهندس گرزین- شرکت آب منطقهای گلستان
سازمان ما با هدف ایجاد یک فرهنگ یادگیری مستمر و به اشتراکگذاری دانش، اقدام به پیادهسازی مدیریت دانش نمود. با برگزاری جلسات تخصصی، ایجاد بسترهای مناسب برای ثبت دانشو تشویق همکاران به مشارکت، توانستیم گنجینهای از تجارب و دانش ارزشمند را گردآوری کنیم. موفقیتهای ما در این زمینه شامل ایجاد یک پورتال جامع برای دسترسی به دانش، افزایش آگاهی همکاران از اهمیت مدیریت دانش و تقویت همکاری و نوآوری در سازمان است. اگرچه چالشهایی همچون عدم انگیزه کافی و درک ناکافی از اهمیت مدیریت دانش وجود دارد اما با برنامهریزی دقیق و ایجاد سیستمهای پاداشدهی مناسب، میتوان بر این موانع فائق آمد. آینده مدیریت دانش در سازمان ما بسیار امیدوارکننده است و با توجه به اهمیت روزافزون دانش در کسبوکار، سرمایهگذاری در این حوزه، منجر به رشد و توسعه پایدار سازمان خواهد شد.
مهندس توکلی _ سازمان زمینشناسی و اکتشافات معدنی کشور
سازمان زمینشناسی و اکتشافات معدنی کشور، به دلیل نقش مهم در تولید اطلاعات پایه زمینشناسی و کشف ذخایر معدنی، ناچار به جمعآوری، استانداردسازی و حفظ دانش ارزشمند حاصل از سالها تلاش و هزینه است. با توجه به وظایف تخصصی سازمان و ماموریتهای صحرایی، بخش عمدهای از دانش آن به شکل تجربه و دانش ضمنی به دست آمده که مکتوب نشده و با خروج حدود یک پنجم از نیرویهای متخصص و پیشبینی خروج ۱۵۰ نفر دیگر طی پنج سال آینده، این دانش مهم از دست خواهد رفت.
سازمان با همکاری شرکت مشاوران توسعه آینده، نرمافزار مدیریت دانش را بر اینترانت خود نصب کرده و ۵۰۰ نفر از کارکنان را برای استفاده از آن آموزش داده است. این نرمافزار امکان ثبت، طبقهبندی و ارزیابی دانش، جلسات هماندیشی و ثبت مستندات را فراهم میکند. نتایج این طرح شامل ثبت و طبقهبندی دانش، بهبود فرهنگ تبادل دانش، توسعه شبکه دانشی قابل دسترس، صرفهجویی در زمان و هزینه، افزایش بهرهوری، اصلاح فرآیندهای کاری و جلوگیری از تکرار خطاها، و همچنین ایجاد نظامهای ارتقا و جبران خدمات مبتنی بر ثبت و به اشتراکگذاری دانش بوده است.
مهندس کلهر- شرکت سیمان تهران
پیادهسازی مدیریت دانش در سیمان تهران از سال 1395 به عنوان یکی از اولویتهای بهبود سازمان مطرح شده بود. با توجه به نتایج ارزیابیهای داخلی و خارجی، و همچنین ضرورت حفظ دانش سازمانی در پی بازنشستگی همکاران با تجربه، این موضوع بیش از پیش مورد توجه قرار گرفت. اقدامات اولیه شامل برگزاری دورههای آموزشی دانشنویسی و استفاده از نرمافزار مدیریت دانش برای گروهی از همکاران منتخب بود. چالشهای اصلی در این مسیر شامل کمبود منابع انسانی و سیستمهای کامپیوتری، عدم آمادگی فرهنگی در برخی سطوح سازمانی، تغییرات مدیریتی، نبود نظام انگیزشی مناسب و انتخاب نادرست مدیر پروژه بود. به طور خلاصه، سیمان تهران گامهای مهمی در جهت پیادهسازی مدیریت دانش برداشته است، اما همچنان با چالشهایی جدی مواجه است. موفقیت در این زمینه مستلزم رفع موانع موجود و ایجاد زیرساختهای لازم، همراه با ایجاد فرهنگ دانشمحور در تمامی سطوح سازمان است.
داستان موفقیت مشتریان
هلدینگ میدکو از اوایل دهه نود توسعه مدیریت دانش را با همکاری مشاوران توسعه آینده آغاز نمود. اجرای مدیریت دانش در میدکو با یک پروژه پایلوت در سطح ستاد آغاز شد و به سرعت در شرکت های زیرمجموعه توسعه پیدا...
شرکت پالایش نفت تهران به عنوان یکی از بزرگترین و قدیمیترین پالایشگاههای کشور از سال ۱۳۸۷ سفر مدیریت دانشی خود را با مشاوران توسعه آینده آغاز نمود. در آن سالها بسیاری در مورد کارایی ا...
عدم مشارکت نیروی انسانی در فعالیتهای مدیریت دانش به عنوان یکی از چالشهای سازمانی شناخته شده است. لذا بسیاری از سازمانهای کشور به هنگام پیادهسازی مدیریت دانش در سازمان خود با ای...