چگونه می‌توان استراتژی‌های مدیریت دانش سازمان را بهبود بخشید؟

زهرا شکیبافرد    زهرا شکیبافرد
   کارشناس مدیریت دانش
  

تاریخ انتشار:
1403/4/6

چگونه می‌توان استراتژی‌های مدیریت دانش سازمان را بهبود بخشید؟

اگر شما در حال شروع یک برنامه مدیریت دانش (KM) جدید یا درحال‌توسعه و گسترش برنامه موجود مدیریت دانش در سال 2024 هستید، داشتن یک استراتژی مدیریت دانش مستند و مشخص بسیار حیاتی است. یک استراتژی و نقشه راه مشخص، تیم مدیریت دانش را بر روی اهداف نهایی کسب‌وکار، متمرکز می‌کند همچنین علاوه بر کمک به تأمین خرید و مشارکت سهام‌دار، به کار تیم مدیریت دانش نیز هم‌سویی و اعتبار می‌بخشد.
سازمان‌هایی که برنامه مدیریت دانش (KM) بالغ‌تری دارند، تقریباً همیشه جهتی استراتژیک و مشخص برای قابلیت‌های مدیریت دانش خود دارند. نشان دادن همسویی استراتژیک ارزش قابلیت‌های مدیریت دانش را بهبود می‌بخشد و تأثیر آن در کسب‌وکار را افزایش می‌دهد. APQC  پنج راه برای طراحی، اجرا و تکامل استراتژی مدیریت دانش را شناسایی کرده است.

1. شروع کوچک: بر روی یک نیاز یا چالش کسب‌وکار خاص تمرکز کنید.

مدیریت دانش یک پروژه یا یک ابزار نیست بلکه یک سفر است. سازمان‌های پیشرو در مدیریت دانش، یک نیاز تجاری خاص را انتخاب کرده و سپس با آن تابع هدف همکاری می‌کنند. Mercer، یک سازمان خدمات تجاری و حرفه‌ای Marsh McLennan، سطح بالای بلوغ مدیریت دانش و موفقیت مداوم خود را مدیون استفاده از توسعه راه‌حل چابک می‌داند. زمانی که این شرکت در سال 2022 به مایکروسافت 365 و شیر پوینت مهاجرت کرد، رویکرد چابک سازی را برای مدیریت پروژه اتخاذ کرد. در حال حاضر، این شرکت در قسمت‌های کوچک‌تر از فلسفه Agile استفاده می‌کنند، با ایجاد بهبودهای پله‌ای و بررسی و جمع‌آوری نتایج منظم آن‌ها سازگار شده‌اند و اکنون با سرعت چرخشی (دوار) و سریع‌تر به جلو حرکت می‌کنند.
هرچند روش‌های چابک و آزمایشی در پیاده‌سازی فناوری به‌خوبی کاربرد دارند، اما این رویکرد با هر قابلیت مدیریت دانش (KM) سازگار است. به‌عنوان‌مثال، شما می‌توانید از انجمن خبرگی (COP) در یک تابع خاص برای پر کردن یک شکاف دانش بحرانی خاص استفاده کنید. با تمرکز بر روی یک تابع خاص به‌جای کل، فرصت بیشتری برای موفقیت در اثبات مفهوم، جمع‌آوری بازخورد قابل‌اعتماد، تکامل قابلیت و ارتقاء آن وجود دارد.

2. هدف را در نظر داشته باشید: استراتژی مدیریت دانش را با استراتژی کلی کسب‌وکار هماهنگ کنید.

هم‌سویی یک قابلیت مدیریت دانش ثابت مانند جوامع عملیاتی، پایگاه دانش یادگیری شده یا راه‌حل مدیریت محتوای قوی با یک نیاز تجاری فوری، نقطه شروع بسیار خوبی برای تعیین جهت استراتژی مدیریت دانش است. برنامه‌های مدیریت دانش در حال رشد سریع، با ادامه دادن به قابلیت‌هایی که اهداف کسب‌وکار را پشتیبانی می‌کنند، به توسعه و همچنین هم‌سویی استراتژی مدیریت دانش با استراتژی کسب‌وکار می‌پردازند. این درنهایت در تأسیس یک برند مدیریت دانش که بازتابی از یک چشم‌انداز سازمانی است، کمک می‌کند. در Novartis، یک شرکت دارویی، تیم مدیریت دانش پیشنهادهای خود را برای کسب‌وکار خود توسعه می‌دهد که با یک مورد کاربرد برای حل یک چالش خاص در کسب‌وکار شروع می‌شود و نشان می‌دهد که مدیریت دانش چگونه می‌تواند با استراتژی آن‌ها هم‌سو شده و ارزش‌افزوده ایجاد کند. با تمرکز بر شراکت و مشاوره درون کسب‌وکار، کار تیم آن‌ها ادامه می‌یابد.

۳. موقعیت خود را بشناسید: برنامه مدیریت دانش خود را ارزیابی و بنچمارک کنید.

استراتژی مدیریت دانش یک یک‌بار و بس نیست. سازمان‌های پیشرو به‌طور مداوم به ارزیابی رشد مدیریت دانش خود با استفاده از ابزار ارزیابی قابلیت مدیریت دانش APQC و بنچمارک با همکاران و چارچوب‌های شخص ثالث می‌پردازند تا نیازهای حیاتی را شناسایی کنند، پیشرفت خود را در مقابل اهداف اندازه‌گیری کنند و سرمایه‌گذاری‌های خود را تأیید کنند. تحقیقات APQC نشان می‌دهد که سازمان‌هایی که به‌طور منظم برنامه‌های مدیریت دانش خود را ارزیابی و بنچمارک می‌کنند، نه‌تنها سطح رشد مدیریت دانش خود را بهبود می‌بخشند، بلکه در هم‌سویی مدیریت دانش با استراتژی کسب‌وکار و گسترش مدیریت دانش به دامنه‌های جدید در طول زمان، از همکاران خود پیشی می‌گیرند.

۴. انعطاف‌پذیر باشید: به تغییرات در کسب‌وکار یا اختلالات خارجی سازگار شوید.

APQC متوجه شده است که برنامه‌های مدیریت دانش بالغ و مؤثر، اولویت‌های خود را به‌طور منظم با استفاده از ابزار ارزیابی قابلیت مدیریت دانش APQC ارزیابی مجدد و به‌روزرسانی می‌کنند، با همکاران و چارچوب‌های شخص ثالث بنچمارک می‌کنند تا با شناسایی نیازهای حیاتی، پیشرفت خود را در مقابل اهداف اندازه‌گیری کنند و سرمایه‌گذاری‌های خود را تأیید کنند. تحقیقات APQC نشان می‌دهد که سازمان‌هایی که به‌طور منظم برنامه‌های مدیریت دانش خود را ارزیابی و بنچمارک می‌کنند، نه‌تنها سطح رشد مدیریت دانش خود را بهبود می‌بخشند، بلکه در هم‌سویی مدیریت دانش با استراتژی کسب‌وکار و گسترش مدیریت دانش به دامنه‌های جدید در طول زمان، از همکاران خود پیشی می‌گیرند.
سال 2023 برای بیشتر سازمان‌ها با هیجان AI تولیدی، سالی چالش‌برانگیز بود. با اختلالاتی مانند AI، بازنگری در استراتژی‌ها قاعده به‌جای استثنا می‌شود. تحقیقات APQC نشان می‌دهد که بیشتر تیم‌های مدیریت دانش در مرکز کمک به سازمان‌ها برای آماده‌سازی برای AI هستند، ازجمله تعریف در مورد کاربرد، آزمایش و پیاده‌سازی راه‌حل‌های AI که ارزشی برای سازمانشان دارند.

۵. به‌سوی پیشرفت و رشد: استراتژی مدیریت دانش خود را تکامل دهید و مقیاس‌پذیر کنید.

درنهایت، سازمان‌های پیشرو با بهره‌گیری از شراکت‌ها و خریداری از موفقیت‌های اولیه، تلاش‌های مدیریت دانش خود را به‌عنوان فرصت‌هایی گسترش می‌دهند، درحالی‌که به نیازهای تجاری جدید پاسخ می‌دهند. برای بیشتر برنامه‌های مدیریت دانش بالغ، هدف نهایی یک برنامه کارآمد و همگن است که استانداردسازی را ترویج می‌دهد و از مقیاس‌پذیری بهره می‌برد. بهره‌گیری از چارچوب مدیریت دانش APQC یک مکان عالی برای شروع و پیگیری پیشرفت شما درحالی‌که به سطح شرکت گسترش می‌دهید.


شرکت ملی پست در مسیر آینده؛ استقرار نظام جامع مدیریت دانش و برگزاری کارگاه های تخصصی دانش‌نویسی
برگزاری کارگاه های تخصصی دانش‌نویسی در ...
پنجمین کنفرانس بین المللی تحقیقات پیشرفته در مدیریت و علوم انسانی
پنجمین کنفرانس بین المللی تحقیقات پیشرفت ...
استقرار نظام جامع مدیریت دانش در شرکت برق منطقه‌ای خوزستان
استقرار نظام جامع مدیریت دانش در شرکت بر ...
5 گام موثر برای اشتراک‌گذاری دانش در یک سازمان
5 گام موثر برای اشتراک‌گذاری دانش در یک ...
استقرار نظام جامع مدیریت دانش در سازمان بازرسی کل کشور
استقرار نظام جامع مدیریت دانش در سازمان ...
کتاب مدیریت دانش: برای تیم‌ها و پروژه‌ها
معرفی کتاب مدیریت دانش: برای تیم‌ها و پر ...
چگونگی شناسایی شکاف‌های دانش: پاسخ در 5 دقیقه
چگونگی شناسایی شکاف‌های دانش: پاسخ در 5 ...
آغاز سفری هوشمندانه: مدیریت دانش در ستاره اول، پلی به سوی نوآوری
آغاز سفری هوشمندانه: مدیریت دانش در ستار ...
صنایع یاس ارغوانی
مهندس طاهری- صنایع یاس ارغوانی
نظام جامع مدیریت دانش با همکاری سازنده و تعهد کاری مجموعه مشاوران توسعه آینده توسط شرکت مهندسی صنایع یاس ارغوانی در مدیریت امور فناوری اطلاعات بانک ملت، با موفقیت پیاده‌سازی شد.
با عنایت به این موضوع که استفاده افراد از فرآیندها و ابزارهای مدیریت دانش و مشارکت در این مهم کاملاً امری فرهنگی است؛ کماکان جهت مشارکت حداکثری همکاران و اثربخش‌سازی دانش‌ها و تجارب اشتراک‌گذاری‌شده در ابتدای مسیر هستیم. همچنین امیدواریم با همکاری و رهنمودهای ارزنده تیم مشاوران توسعه آینده به موفقیت کامل در این مسیر نائل آییم

 
شرکت پتروشيمی رازی
مهندس اقتداریان- شرکت پتروشيمی رازی
مشاوران توسعه آینده به‌عنوان اولین شرکت ایرانی که از سال ۱۳۸3 در حوزه مدیریت دانش فعالیت داشته، توانسته است با بکارگیری روش‌های نوین و به‌روزآوری شیوه‌های کاری در صنایع بزرگ کشور ایفای نقش نماید. این نقش آفرینی با کشف، استخراج و غنی‌سازی دانش سازمانی و بهبود روش‌های انجام کار، به شکل چشم‌گیری در طیف وسیعی از مشتریان منجر به کاهش دوباره‌کاری‌ها، افزایش مزیت رقابتی و تاب‌آوری آن‌ها در فضای کسب‌و‌کار شده است.
شرکت ملی گاز ایران
مهندس صدری- شرکت ملی گاز ایران
جمع‌آوری قریب به 1500 بسته دانشی ارزشمند از 50 مدیر ارشد و خبره شرکت ملی گاز ایران ،کاری دشوار اما کم نظیر بود که تیم اجرایی و کارشناسان به خوبی از عهده آن بر آمدند.
شهرداری منطقه 10
مهندس شریف زاده- شهرداری منطقه 10
در سال ۱۳۹۱ به همت اداره آموزش شهرداری منطقه ۱۰ تهران، سیستم مدیریت دانش شهرداری منظقه ۱۰ راه‌اندازی شد. با همکاری شرکت مشاوران توسعه آینده مراحل شناخت، SWOT، شناسایی فیلدهای دانشی شهرداری، مصاحبه با خبرگان و... انجام پذیرفت و در نهایت با نصب نرم‌افزار مدیریت دانش، سامانه شهرداری منطقه ۱۰ راه‌اندازی شد. شهرداری منطقه ۱۰ تهران اولین شهرداری در سراسر کشور است که دارای این سامانه بوده و به‌طور فعالانه نسبت به استخراج و اشتراک دانش کارکنانش اقدام می‌نماید.  توسعه مشارکت عمومی کارکنان در فرآیندهای سازمانی، توسعه یادگیری در سطح کارکنان، پرهیز از دوباره‌کاری، کاهش هزینه‌ها و... بخشی از ثمرات راه‌اندازی این سیستم می‌باشد.
پایانه‌های نفتی ایران
مهندس مهدوی- پایانه‌های نفتی ایران
انگیزه اصلی سازمان برای پیاده‌سازی مدیریت دانش، ابتدا از درون سازمان و با شناسایی نیازها و سپس با توجه به الزامات بالادستی شکل گرفت. موفق‌ترین اقدامات شامل ارزیابی دقیق وضعیت موجود سازمان، انتخاب و پیاده‌سازی نرم‌افزار مناسب و تدوین نقشه راهی جامع برای توسعه تدریجی سیستم بود.چالش‌های اصلی عبارت بودند از عدم آگاهی و فرهنگ‌سازی کافی در سازمان، نبود انگیزه کافی در بین کارکنان و فقدان ضمانت اجرایی برای اجرای قوانین مرتبط با مدیریت دانش. برای رفع این چالش‌ها، سازمان نیازمند آموزش‌های مستمر، نظام پاداش‌دهی مناسب و همچنین تقویت الزامات قانونی و اجرایی است.
وزارت راه و ترابری
دکتر جعفرپور- مدیر دانش اسبق وزارت راه و ترابری
آینده شرکت مشاوران توسعه آینده در حوزه مدیریت دانش بسیار درخشان است. این شرکت آغازگر خوبی برای مدیریت دانش در ایران بوده است.
راهداری و حمل و نقل جاده‌ای
دکتر فلاح کهن- مسئول مدیریت دانش سازمان راهداری و حمل و نقل جاده‌ای

کادر مجرب و دانش آموخته شرکت مشاوران توسعه آینده با پیاده‌سازی سیستم مدیریت دانش و استقرار نرم‌افزار مرتبط به همراه ارائه بیش از ۱۶۰۰ نفر ساعت آموزش و ثبت ۱۸۰ بسته دانشی گامی بلند در جهت دستیابی به اهداف دانشی و ارتقاء بینش کارکنان سازمان برداشته است.
 
هلدینگ کشاورزی پارس
مهندس تهرانخواه- هلدینگ کشاورزی پارس
شرکت گسترش کشاورزی و دامپروری فردوس پارس با همکاری شرکت مشاوران توسعه آینده، توانست ضمن جمع‌آوری تجربیات مربوط به "طراحی و ساخت گلخانه‌ها" بستر نرم‌افزاری مناسبی را برای درج تجربیات جدید طراحی گلخانه‌ها ایجاد و مورد بهره‌برداری قرار دهد.
شرکت گسترش انرژی پاسارگاد
مهندس شعبان _ شرکت گسترش انرژی پاسارگاد
نظام جامع مدیریت دانش از سال ۱۳۹۸ در شرکت گسترش انرژی پاسارگاد با همکاری شرکت مشاوران توسعه آینده و با هدف بهبود جریان دانش بین معاونت‌ها و شرکت‌های زیرمجموعه آغاز شد. با توجه به پراکندگی شرکت‌های زیرمجموعه و چالش‌های مرتبط با انتقال تجارب و درس‌آموخته‌ها، این سیستم به گونه‌ای طراحی شد که از تکرار اشتباهات و تحمیل هزینه‌های اضافی جلوگیری کند. اجرای پایلوت این طرح در شش شرکت زیرمجموعه و پروژه‌های بزرگ قشم نتایج ملموسی داشت؛ از جمله تسهیل جریان دانشی، شناسایی نخبگان، و ایجاد انگیزه در کارکنان برای به اشتراک‌گذاری دانش. همچنین، تدوین کتاب "گنجینه تجارب IGAT6" به عنوان مرجعی برای تجارب گذشته، از دیگر دستاوردهای مهم این پروژه بود.
شرکت مادر تخصصی مدیریت ساخت و تهیه کالای آب و برق (ساتکاب)
دکتر لطیفی- شرکت مادر تخصصی مدیریت ساخت و تهیه کالای آب و برق (ساتکاب)
به دنبال گسترش فعالیت‌های شرکت ساتکاب، ایجاد بانک دانشی و آشنایی افراد با تکنیک‌های مدیریت دانش امری الزامی محسوب می‌شد که شرکت مشاوران توسعه آینده با ارائه خدمات تخصصی در این حوزه توانست ما را در این امر یاری کند.
مهندس گرزین- شرکت آب منطقه‌ای گلستان
سازمان ما با هدف ایجاد یک فرهنگ یادگیری مستمر و به اشتراک‌گذاری دانش، اقدام به پیاده‌سازی مدیریت دانش نمود. با برگزاری جلسات تخصصی، ایجاد بسترهای مناسب برای ثبت دانشو تشویق همکاران به مشارکت، توانستیم گنجینه‌ای از تجارب و دانش ارزشمند را گردآوری کنیم. موفقیت‌های ما در این زمینه شامل ایجاد یک پورتال جامع برای دسترسی به دانش، افزایش آگاهی همکاران از اهمیت مدیریت دانش و تقویت همکاری و نوآوری در سازمان است. اگرچه چالش‌هایی همچون عدم انگیزه کافی و درک ناکافی از اهمیت مدیریت دانش وجود دارد اما با برنامه‌ریزی دقیق و ایجاد سیستم‌های پاداش‌دهی مناسب، می‌توان بر این موانع فائق آمد. آینده مدیریت دانش در سازمان ما بسیار امیدوارکننده است و با توجه به اهمیت روزافزون دانش در کسب‌وکار، سرمایه‌گذاری در این حوزه، منجر به رشد و توسعه پایدار سازمان خواهد شد.
 
مهندس توکلی _ سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات معدنی کشور
سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات معدنی کشور، به دلیل نقش مهم در تولید اطلاعات پایه زمین‌شناسی و کشف ذخایر معدنی، ناچار به جمع‌آوری، استانداردسازی و حفظ دانش ارزشمند حاصل از سال‌ها تلاش و هزینه است. با توجه به وظایف تخصصی سازمان و ماموریت‌های صحرایی، بخش عمده‌ای از دانش آن به شکل تجربه و دانش ضمنی به دست آمده که مکتوب نشده و با خروج حدود یک پنجم از نیروی‌های متخصص و پیش‌بینی خروج ۱۵۰ نفر دیگر طی پنج سال آینده، این دانش مهم از دست خواهد رفت.
سازمان با همکاری شرکت مشاوران توسعه آینده، نرم‌افزار مدیریت دانش را بر اینترانت خود نصب کرده و ۵۰۰ نفر از کارکنان را برای استفاده از آن آموزش داده است. این نرم‌افزار امکان ثبت، طبقه‌بندی و ارزیابی دانش، جلسات هم‌اندیشی و ثبت مستندات را فراهم می‌کند. نتایج این طرح شامل ثبت و طبقه‌بندی دانش، بهبود فرهنگ تبادل دانش، توسعه شبکه دانشی قابل دسترس، صرفه‌جویی در زمان و هزینه، افزایش بهره‌وری، اصلاح فرآیندهای کاری و جلوگیری از تکرار خطاها، و همچنین ایجاد نظام‌های ارتقا و جبران خدمات مبتنی بر ثبت و به اشتراک‌گذاری دانش بوده است.
 
مهندس کلهر- شرکت سیمان تهران
پیاده‌سازی مدیریت دانش در سیمان تهران از سال 1395 به عنوان یکی از اولویت‌های بهبود سازمان مطرح شده بود. با توجه به نتایج ارزیابی‌های داخلی و خارجی، و همچنین ضرورت حفظ دانش سازمانی در پی بازنشستگی همکاران با تجربه، این موضوع بیش از پیش مورد توجه قرار گرفت. اقدامات اولیه شامل برگزاری دوره‌های آموزشی دانش‌نویسی و استفاده از نرم‌افزار مدیریت دانش برای گروهی از همکاران منتخب بود. چالش‌های اصلی در این مسیر شامل کمبود منابع انسانی و سیستم‌های کامپیوتری، عدم آمادگی فرهنگی در برخی سطوح سازمانی، تغییرات مدیریتی، نبود نظام انگیزشی مناسب و انتخاب نادرست مدیر پروژه بود. به طور خلاصه، سیمان تهران گام‌های مهمی در جهت پیاده‌سازی مدیریت دانش برداشته است، اما همچنان با چالش‌هایی جدی مواجه است. موفقیت در این زمینه مستلزم رفع موانع موجود و ایجاد زیرساخت‌های لازم، همراه با ایجاد فرهنگ دانش‌محور در تمامی سطوح سازمان است.
هلدينگ میدکو

هلدینگ میدکو از اوایل دهه نود توسعه مدیریت دانش را با همکاری مشاوران توسعه آینده آغاز نمود. اجرای مدیریت دانش در میدکو با یک پروژه پایلوت در سطح ستاد آغاز شد و به سرعت در شرکت های زیرمجموعه توسعه پیدا...

پالایش نفت تهران

شرکت پالایش نفت تهران به عنوان یکی از بزرگترین و قدیمی‌ترین پالایشگاه‌های کشور از سال ۱۳۸۷ سفر مدیریت دانشی خود را با مشاوران توسعه آینده آغاز نمود. در آن سال‌ها بسیاری در مورد کارایی ا...

صنایع مس شهید باهنر

عدم مشارکت نیروی انسانی در فعالیت‌های مدیریت دانش به عنوان یکی از چالش‌های سازمانی شناخته شده است. لذا بسیاری از سازمان‌های کشور به هنگام پیاده‌سازی مدیریت دانش در سازمان خود با ای...