چگونگی استفاده از مدیریت دانش در بخش سلامت و ایمنی

مدیریت دانش در حوزه سلامت و ایمنی (H&S) در دو بخش عمده باید مورد توجه قرار گیرد و هر یک از این انواع دانش به چارچوب و رویکردهای متفاوت مدیریت دانش نیاز دارد. در ادامه به تفصیل به هر دو بخش پرداخته می‌شود. 

دانش عملیاتی سلامت و ایمنی (Operational Health and Safety knowledge)، دانشی است که توسط تمامی پرسنل سازمان مورد استفاده قرار می‌گیرد. دانش عملیاتی موارد زیر را مورد توجه قرار می‌دهد.

• چگونگی حفظ ایمنی؛
• نحوه کار در ارتفاعات؛ 
• چگونگی حفظ سلامت؛
• روش‌های جداسازی دستگاه‌های برقی و غیره.

این دانش جهت حفظ ایمنی و سلامت سازمان در تمامی کسب و کارها حائز اهمیت است و از طریق کمپین‌های آگاهی، قوانین سلامت و ایمنی، استانداردهای شرکت، خبرنامه‌ها و هشدارهای سلامت و ایمنی منتشر می‌شود.
دانش عملیاتی سلامت و ایمنی، دانشی مدون، استاندارد و مستند بوده که اغلب در "قوانین طلایی" یا موارد مشابه به آن اشاره شده است. جمع‌آوری این دانش به وسیله کسب گزارش از حوادث، هشدارهای ثبت شده، حوادث و خطاهای نزدیک صورت می‌گیرد. در بسیاری از قوانین سراسر جهان الزامات قانونی بی‌شماری جهت گزارش حوادث و عمل به درس‌ آموخته‌های کسب شده تدوین شده است.
دانش ایمنی و ایمنی عملیاتی در بخش‌های صنعت شباهت‌های بسیاری با یکدیگر دارند؛ به همین سبب هیچگاه این دانش به عنوان یک مزیت رقابتی برای شرکت به شمار نمی‌رود. چرا که شرکت‌ها اغلب تجربیات گسترده خود را در زمینه سلامت و ایمنی با یکدیگر به اشتراک می‌گذارند. شایان ذکر است سازمان در صورتی قادر به استفاده از این تجربیات است که سیستم مدیریت دانش آن از مرزهای سازمانی عبور کند.
دانش سلامت و ایمنی حرفه‌ای (Professional Health and Safety knowledge) دانشی است که توسط متخصصان سلامت و ایمنی در اجرای استانداردها و شیوه‌های ایمنی استفاده خواهد شد. این دانش حاصل تجربیات آموخته شده از کسب و کار است که از طریق شبکه‌سازی بین متخصصان سلامت و ایمنی به اشتراک گذاشته می‌شود. دانش سلامت و ایمنی حرفه‌ای شامل موارد زیر است:

• نحوه پیاده‌سازی استانداردهای ایمنی و بهداشت؛
• جزئیات عملکرد و ایمنی کارکنان و پیمانکاران؛ 
• چگونگی تغییر فرهنگ جهت آگاهی از سلامت و ایمنی سازمان؛
• روش‌های به کارگیری کارکنان جدید در محیط سلامت و ایمن و غیره. 

استفاده از متخصصان سلامت و ایمنی در دانش سلامت و ایمنی حرفه‌ای جهت یاری و سازگاری با محیط کسب و کار اجتناب‌ناپذیر است. چرا که یادگیری بیش از اینکه از خود حادثه نشات گیرد؛ اغلب از مسیر موفقیت‌ها حاصل می‌شود. 

الزامات موفقیت مدیریت دانش در بخش سلامت و ایمنی

 بر اساس تجربه، عوامل متعددی برای موفقیت مدیریت دانش در بخش سلامت و ایمنی تاثیرگذار هستند. در ادامه به مصادیقی از این الزامات اشاره شده است. 

• تمرکز و جهت مدیریت؛
• شفافیت نقش‌ها و مسئولیت‌پذیری؛
• تعریف فرآیندهای روشن جهت کسب دانش، اشتراک‌گذاری، تصرف، سازمان‌دهی و بازیابی؛
• دسترسی فناوری مدیریت دانش برای همگان؛ 
• وضوح مالکیت حوزه‌های حیاتی دانش؛
• پیگیری اثربخشی سیستم و استفاده مجدد از دانش.

شواهد حاکی از به کارگیری عوامل فوق در دانش عملیاتی سلامت و ایمنی در اغلب سازمان‌ها است. اما در ارتباط با دانش حرفه‌ای سلامت و ایمنی عوامل کمتری مورد توجه سازمان‌ها قرار گرفته است. به طوری‌که در برخی از سازمان‌ها تمایز بین این دو دانش مشخص نیست.

چارچوب مدیریت دانش در بخش سلامت و ایمنی عملیاتی

چارچوب مدیریت دانش در بخش سلامت و ایمنی عملیاتی دارای ویژگی‌های زیر است:

• وضوح مدیریت در زمینه‌های متمرکز بر متخصصان سلامت و ایمنی و عوامل مورد استفاده در یادگیری سازمانی؛ 
• ارزیابی درس آموخته‌ها، طراحی و اجرای کمپین‌های سلامت و ایمنی، اشتراک‌گذاری و استفاده مجدد از این تجارب جهت اطمینان و بهبود فرآیند کاری: برای این کار یک یا چند شبکه یا اجتماع سلامت و ایمنی وجود دارد که امکان مبادله دانش متخصصان را در زمینه رعایت موفقیت آمیز سلامت و ایمنی میسر می‌کند.
• درس آموخته‌های حاصل از کمپین‌های سلامت و ایمنی، عملکرد، ایمنی عملیاتی و پروژه‌ها به خوبی شناخته و مستند شده‌اند تا امکان بکارگیری آن در ابعاد گسترده میسر شود. 
• تعریف فناوری لازم جهت ذخیره‌سازی، مدیریت، پشتیبانی و توزیع دروس آموخته و دانش مدون حائز اهمیت است. این امر شامل مخزن مرکزی برای استانداردها، دستورالعمل‌ها، بهترین شیوه‌های اجرایی و درس‌ آموخته‌های بخش سلامت و بهداشت و همچنین انجمن‌های پرسش و پاسخ برای متخصصان می‌باشد.
• حضور چند کارشناس مرتبط در زمینه‌های تخصصی بهداشت و سلامت همانند تغییر فرهنگ سلامت و بهداشت، تعالی محیطی و غیره. 
• پیگیری درس‌آموخته‌ها و اقدامات کمپین‌های بهداشت و سلامت و همچنین بررسی عملکرد ایمنی عملیات و پروژه‌ها در زمینه سلامت می‌بایست در دستور کار قرار داده شود. چرا که بدین شکل سازمان قادر به نظارت بر کاربرد این اقدامات به عنوان معیارهای ارزیابی است. 

با استفاده از موارد فوق، دانش‌های سازمانی نگهداری و قابلیت دسترسی، اعتبار و استفاده آسان آن‌ها میسر می‌شود. این امر بهترین عملکرد شرکت را در پیاده‌سازی و حفظ فرهنگ و عملکرد سلامت و ایمنی نشان می‌دهد. یکی از تفاوت‌های اصلی بین سیستم‌های مدیریت ایمنی و سلامت حرفه‌ای و عملیاتی در نحوه ارزیابی و اثربخشی سیستم‌های اولیه و مفقودی‌ها است. این اقدام که اغلب یک فرآیند ساده برای بررسی و گزارش درس آموخته‌ها و انجام اقدامات به شمار می‌رود؛ از بروز مجدد حوادث پیشگیری می‌کند.
با این حال محیط‌های کسب‌وکار بسیار واکنش پذیر هستند. به طوری‌که امکان وقوع اشتباه پیش از شروع یادگیری وجود دارد. همچنین سیستم مدیریت دانش بر موارد منفی نیز تمرکز کرده و داستان‌های سلامت و ایمنی از جمله شکست‌ها، خسارات و آسیب‌های جانی به افراد را در سازمان‌ها مورد توجه قرار می‌دهد. سیستم مدیریت دانش در بخش سلامت و ایمنی حرفه‌ای بیش‌تر از بخش عملیاتی مورد توجه قرار گرفته است. این سیستم با ثبت، مرور و یادگیری منظم و برنامه‌ریزی شده به استفاده مجدد از درس آموخته‌های سازمان در راستا تغییر فرهنگ سازمانی می‌پردازد تا با تکرار موفقیت‌ها و اجتناب از شکست‌ها عملکرد سازمان بهبود یابد. 

منبع:
www.nickmilton.com: how to apply km to health and safety